عصمت در لغت به معنای منع کردن و باز داشتن است و به همین معنا در برخی از آیات و روایات به کار رفته است . (۱)از دیدگاه آیات و روایات ، پیامبران و امامان از هر گونه گناه و خطایی در امان اند . برای بیان این حقیقت الفاظ و تعابیر گوناگونی به کار رفته که واژه عصمت نیز یکی از آنهاست فاضل مقداد در تعریف عصمت میگوید عصمت ، لطفی است که خداوند در حق مکلفین به جای می آورد به گونه ای که انگیزه ای برای ترک اطاعت و یا انجام معصیت در او باقی نمی ماند هر چند این لطف توان انجام گناه را از وی نمی ستاند ، اسباب تحقق لطف الهی چنین است.

عصمت در لغت به معنای منع کردن و باز داشتن است و به همین معنا در برخی از آیات و روایات به کار رفته است . (۱)از دیدگاه آیات و روایات ، پیامبران و امامان از هر گونه گناه و خطایی در امان اند . برای بیان این حقیقت الفاظ و تعابیر گوناگونی به کار رفته که واژه عصمت نیز یکی از آنهاست فاضل مقداد در تعریف عصمت میگوید عصمت ، لطفی است که خداوند در حق مکلفین به جای می آورد به گونه ای که انگیزه ای برای ترک اطاعت و یا انجام معصیت در او باقی نمی ماند هر چند این لطف توان انجام گناه را از وی نمی ستاند ، اسباب تحقق لطف الهی چنین است.
الف : برخورداری از ملکه ای که آدمی را از اقدام بر معاصی باز می دارد .
ب: آگاهی کامل از پیامدهای اعمال زشت و زیبا.
ج: ترس از مواخذه بر ترک اولی . پس این تعریف عصمت می باشد این موهبت الهی که با اختیار بدست آمده نزد عده خاصی می باشد آنهم پیامبران و امامان چنانکه پیامبر اکرم «صلی الله علیه وآله» می فرماید( انا وعلی و الحسن و الحسین و سعه من ولد الحسین مطهرون معصومون) «من و علی و حسن و حسین و نه نفر از فرزندان حسین پاک و معصوم هستیم و در مورد حضرت زهرا «سلام الله علیه» تصریح خاص داریم (۳) که این چهارده نفر معصوم از گناه می باشند من جمیع جهات عصمت دارند . و این موهبت الهی می باشد . که مخصوص چهارده نفر است البته با اختیار خودشان با توجه به این که اختیار و آن اسباب موهبت که بیان شد عصمت مقامی نیست که در انحصار انبیاء و ائمه قرار داشته دست سایر انسانها از رسیدن به آن کوتاه باشد بلکه دیگران نیز می توانند به برخی از مراتب عصمت نه کل مراتب عصمت که ائمه دارند یعنی عصمت از گناه دست یابند کم هم نبوده اند عالمان با تقوا که سالیان متمادی نه تنها از حرام بلک ه از امور مکروه نیز چشم پوشیدند . این حقیقت را یعنی عصمت از گناه، نه تمام مراتب عصمت را، برخی از علمای بزرگ برای حضرت عباس توجه و عنایت قرار داده اند .مرحوم شیخ محمد طه نجف در کتاب اتقان المقال می گوید : او برتر از این است که در میان انسانهای معمولی ذکر شود . بلکه باید به هنگام ذکر نام اهل بیت عصمت و طهارت از او یاد کرد (حضرت عباس ) آنچه که از ناحیه خدای متعال انتخاب می شودند مقام امامت است که به این دو بزرگوار عطا نشده است که آنهم حکمت خودش را دارد .
علامه اردوبادی نیز درباره عباس(علیه السلام ) چنین عقیده دارد او می گوید : عباس که اهل قرآن و هدایت و دین و وابسته به اصحاب عباست ، اجلّ از این است که تیرش به هدف نخورد و بار گناه بر دوشش سنگینی کند .
این نظریه را هیچ یک از علما درباره ابوالفضل العباس منکر نشده عصمت از گناه، هنگامی که امام صادق «علیه السلام» قتل اورا هتک اسلام می شمار ودر جایی که امام سجاد «علیه السلام» مقام و مرتبه در حدی معرفی می کند که همه شهداء غبطه او می خورند آیا ممکن است مقام او را پایین تر از مرتبه عصمت قرار داد .
از این گونه تعبیرات در کلمات امامان معصوم که کاملاً به دور از مبالغه است استفاده می شود که مقام ابوالفضل فوق مقام شهدای عالم و دون مقام امامان معصوم است البته مقام عصمت را برای علی اکبر و زینب کبری نیز می توان استفاده کرد خلاصه اینکه حضرت عباس و زینب نوعی عصمت از گناه دارند .
منابع :
۱- سوره هود آیه ۴۳، میزان الحکم ری شهری محمد ، ج۶ ،ص۳۴۲٫
۲- ارشاد الطالبین ، فاضل مقداد ، ص۳۰۱و ۳۰۲٫
۳- بحار الانوار علامه مجلسی ، ج۲۵ ،ص ۲۰۱٫
۴- قهرمان علقمه ، احمد بهشتی ، ص ۱۰۳٫
به نقل از اداره پاسخگویی آستان قدس رضوی