نمی دانیم کدام را باور کنیم/ اندر حکایت های خوب و بدی فیس بوک

مرتضی کارآموزیان(کارشناس فضای مجازی و رسانه)
شاید روزی که مارک زاکربرگ،موسس فیس‌بوک یا NSaآمریکا این صفحه مجازی یعنی فیس بوک را درست می‌کردند،فکرش را هم نمی‌کردند این پدیده مجازی آنقدر سر و صدا به پا کند.این روزها فیس‌بوک مهمانان زیادی دارد.اعضای دولت در این صفحه مجازی حضور دارند و گزارش‌های روزانه خود را از طریق این  صفحه مجازی به گوش مردم می‌رسانند.اما نکته اصلی اینجاست که فیس‌بوک فیلتر است. طی آخرین اظهارنظرها علی جنتی،وزیر ارشاد در مورد فیلترینگ فیس‌بوک و رفع فیلتر از این مجازی خانه، گفته است:«از نظر من«فیس‌بوک» جزو مصادیق مجرمانه نیست و بسیاری از ارتباطات در آن سالم و درست است. شاید بحث فیس بوک از آنجایی پایش را در بین سیاسیون باز کرد که آقای هاشمی با افتخار از این سرویس جاسوسی به عنوان امری مبارک برای ایران نام برد، سرویسی که به گفته کارشناسان فضای مجازی برای براندازی کشورها و همچنین احاطه بر ملت ها و انجام انقلاب های گوناگون از آن نام می برند.

از سویی دیگر،«بحث اینکه عضویت در فیس‌بوک جزو مصادیق مجرمانه هست یا خیر،جای بحث دارد و ما تاکنون در کمیته‌ تعیین مصادیق مجرمانه جلسه‌ای برای رسیدگی به این موضوع تشکیل نداده‌ایم.اگر ما در جلسات این کمیته شرکت و موضوع را پیگیری کنیم،حتما این موضوع را مطرح می‌کنیم؛»وزیر ارشاد،در مورد حضور خود در فیس‌بوک گفته است:«من در فیس بوک عضو هستم،با داخل و خارج از کشور در ارتباط هستم و در این روزها نیز در مورد ایام عاشورا با یکدیگر صحبت می کنیم و از نظر من فیس بوک جزو مصادیق مجرمانه نیست.»
در مورد فیس‌بوک و لازمه وجود آن، دکتر عبدالرضا عزیزی،رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس می‌گوید:«فیس‌بوک،یک شبکه غربی است،اما ما طبق مواردی که در قانون اساسی آمده است و توسط مجلس تصویب شده و شورای نگهبان آن را تایید کرده است،عمل می‌کنیم.»
با تکنولوژی نمی‌توان مبارزه کرد
«با تکنولوژی و علم روز نمی‌توان مبارزه کرد،اما جاسوس‌های زیادی در فیس‌بوک حضور دارند.» این گفته‌های رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس است.عزیزی،تاکید می‌کند:«جاسوس‌های زیادی در فیس‌بوک وجود دارند که ممکن است دامن جوانان را بگیرند، اما عضویت در این محیط مجازی هم باید مدیریت شده باشد.جوانان از مقاصد دشمن خبر ندارند،باید افراد را آگاه کرد تا حساب شده در این صفحات حضور داشته باشند.»
از سویی دیگر،«فرهنگ ایران،با فرهنگ غرب متفاوت است و ممکن است یکسری اتفاقات که در این شبکه‌های مجازی به‌وجود می‌آید، برای ایرانی‌ها قابل‌قبول نباشد.»این نماینده مجلس نهم، می‌گوید:«خودش عضو (وایبر)هم هست،اما اینها فضایی است که هم نمی‌توان ندیده‌اش گرفت و هم نمی‌توان نسبت به عضویت افراد جامعه در آنها بی‌تفاوت ماند.»
در مورد پدیده جاسوسی در فیس‌بوک چندی پیش،ادوارد جوزف اسنودن افشاگر جاسوسی آمریکا و کارمند سابق سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا،اعلام کرده بود: «سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا،برای ردیابی و جمع‌آوری اطلاعات وارد سرورهای شرکت‌های اینترنتی،از جمله گوگل، فیس‌بوک، اسکایپ، یوتیوپ شده‌اند و اقدام به جمع‌آوری اطلاعات شهروندان آمریکایی کرده‌اند.»
عضویت ۳۰ درصد از جوانان ایرانی در فیس‌بوک
دکتر مجید ابهری،رفتارشناس و آسیب‌شناس اجتماعی در مورد نقش فیس‌بوک، می‌گوید:«شبکه فیس‌بوک،توییتر و یوتیوپ از پیشگامان شبکه‌های اجتماعی هستند،که مثل بسیاری از ابزارهای دیگر فناوری بدون بسترسازی فکری و فرهنگی،وارد جامعه ایران شده‌اند.شبکه‌های اجتماعی درست مثل اسلحه هستند،که اگر دست دزد بیافتند،سرقت و قتل‌و‌غارت می‌کند. اگر دست سرباز باشد، از خاک و کشور و مردم دفاع می‌کند و اگر دست یک شکارچی باشد، مشخص است که اقدام به شکار می‌کند.»ابهری تاکید می‌کند:«شکارچیان فرهنگی در سامانه فیس‌بوک،اهداف خود را شکار کرده و جمع می‌کنند؛ اما ما باید هوشیار باشیم. ۳۰درصد جوانان ایرانی،عضو فیس‌بوک هستند و به‌علت اینکه اجازه عرضه تولیدات فکری خود را در آن پیدا کرده‌اند،دارای اعتماد به نفس و غرور خاصی شده‌اند.وقتی یک جوان تراوشات فکری و ذهنی خود را با بیش از ۱۰۰میلیون کاربر در سراسر جهان به اشتراک می‌گذارد و از آن سوی دنیا لایک(پسندیده‌شدن)را می‌گیرد، احساس غرور و شخصیت می‌کند. از این منظر، این شبکه‌ها مفید هستند.»
آموزش مهارت کاربردی به جوانان
از نگاه رفتارشناسی به‌جای فیلتر یا تخریب، ما باید به نوجوانان و جوانان آموزش دهیم؛ زیرا فیلتر هم دیگر کارساز نیست. چراکه با تلفن‌های همراه و وجود نرم‌افزارهایی مانند:وی چت، تانگو و امثال اینها دیگر فیلتر مفهوم ابزاری خود را از دست می‌دهد.» از سویی دیگر، «بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم،بعضی از دولتمردان دارای صفحه شخصی در فیس‌بوک شدند،این رفتار برای جوانان یک الگوی اساسی است،اما برای بعضی این سوال پیش آمده است،اگر فیس‌بوک بد است،پس چرا وزرا در آن عضو هستند؟ و اگر خوب است،چرا ما نباید در آن عضو باشیم؟نکته مهم در اینجاست که ممکن است ۱۰درصد از کاربران فیس‌بوک استفاده غیرمجاز و غیراخلاقی از آن انجام دهند،اما بقیه هدفی دیگر را دنبال می‌کنند.در یک پایش میدانی در بین ۲۶۵۰ جوان بین ۱۷ تا ۲۶ سال، هشتاد درصد از آنها حضور در فیس‌بوک را فقط به‌عنوان سرگرمی و گذرانیدن وقت اعلام کرده‌اند.۱۰درصد برای پیدا کردن دوست در کشورهای دیگر،پنج درصد استفاده‌های علمی و فرهنگی و پنج درصد استفاده از فیس‌بوک را به‌عنوان ایجاد رابطه با جنس مخالف انتخاب کرده‌اند.بنابراین باید آموزش‌های مهارت کاربردی به جوانان داده شود.»
متاسفانه اعضای دولت از فیلترینگ فیس‌بوک گذشتند
اما فیس‌بوک در ایران فیلتر است.حتی چندی پیش،وزیر ارشاد از فیلترینگ این شبکه مجازی اظهار بی‌اطلاعی کرده بود و پرسیده بود:«مگر در حال حاضر دسترسی به فیس‌بوک راحت نیست؟»و اعلام کرده بود:«نه‌تنها فیس بوک بلکه سایر شبکه‌های اجتماعی نیز قابل دسترسی شوند و قید غیرقانونی برای دسترسی به آنها برداشته شود و افراد راحت‌تر به این سایت‌ها دسترسی داشته باشند.» درباره موارد قانونی ورود به شبکه‌های اجتماعی فیلتر شده، علی نجفی توانا، استاد دانشگاه می‌گوید: با تصویب قانون جرایم رایانه‌ای در سال ۱۳۸۸،دسترسی به برخی سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی جرم تلقی شد،

وی گفت: در هیچ یک از قوانین موضوع ورود به سایت‌ها یا عضویت در سایت‌های مختلف مانند فیس‌بوک،توییتر و امثال آنها جرم تلقی نمی‌شود و برای آن مجازاتی پیش‌بینی نشده است، اما پس از تصویب قانون جرایم رایانه‌ای در سال ۱۳۸۸، قانونگذار دسترسی به برخی سایت‌ها با استفاده از اقداماتی که موجب شکست فیلتر انجام شده توسط نهادهای ذی‌ربط شود را جرم تلقی می‌کند.وی با استناد به مواد ۱، ۲۱، ۲۲ و بند پ ماده ۲۵ قانون جرایم رایانه‌ای، ادامه داد: ضوابط موجود در این زمینه مجموعا استفاده از فیلترشکن را به‌نوعی ورود غیرمجاز با استفاده از شکست حریم تعیین شده توسط مراجع ذی‌ربط، قابل کیفر دانسته است.
فیس‌بوک هم تهدید است هم فرصت
تاکنون بسیاری از مسئولان موافقت و مخالفت خود را در زمینه رفع فیلتر از فیس‌بوک بیان کرده‌اند. سرازیر شدن یکباره اعضای هیات دولت به استفاده از شبکه‌های اجتماعی فیلتر شده و انتشار گزارش روزانه آنها از مجموع فعالیت‌شان در این شبکه‌ها باعث شده که بسیاری از کاربران سر دوراهی قرار بگیرند و این سوال را بپرسند که اگر عضویت در شبکه‌های اجتماعی ممنوع و استفاده از فیلترشکن‌ها نیز براساس قانون جرایم رایانه ای جرم است، پس چگونه مردان دولتی به‌راحتی در این شبکه‌ها عضو و به فعالیت مشغول هستند. این ابهامات باعث شد که حتی محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات چندی پیش از تشکیل کارگروه ویژه در دولت برای بررسی رفع فیلترینگ فیس‌بوک خبر بدهد.
از سویی دیگر،احمدرضا رادان،جانشین فرمانده نیروی انتظامی،در مورد شبکه‌های اجتماعی نظیر فیس‌بوک گفته بود:این گونه امکانات و صفحات در فضای مجازی هم تهدید است و هم فرصت.اینگونه امکانات در فضای مجازی لبه تیزی هستند که اگر خوب استفاده شوند، می‌تواند فرصت باشد و البته نیاز به دستورالعمل و راهکارهایی دارد که هنوز تعریف نشده است.

این حکایت فیس‌بوک است. شبکه‌ای جهانی که سازمان های جاسوسی آمریکا، در ۴فوریه ۲۰۰۴ تاسیسش کردند تا دنیای ارتباطات را گسترش دهد.اما هنوز نمی‌توان به این سوال پاسخ داد که استفاده از این شبکه مجازی خوب است یا خیر؟رفع فیلتر شود یا نشود و حکایت همچنان باقیست،ولی چیزی که نباید فراموش کرد این است که دشمن همیشه در کمین و سعی می کند مقاصد خود را از طریق تکنولوژی های نو و افراد ناآگاه به دست آورد. مراقب باشیم.