به گزارش ” صبح رابر” به نقل از ” بوتیا ” ؛ زمانی که اروپا در قرون وسطی خرافات ، جهل ، ظلم و تعدی بود و کشیشان متعصب انسانها را از روی توردن به پژوهشی و تحقیق باز می دانستند . علوم متعدد در سرزمین های اسلامی به خصوص ریاضی از اهمیت فوق العاده زیادی برخوردار بود . کثرت دانشمندان علوم ریاضی در جهان اسلام چندان است که به راستی نمی توان در این فرصت اندک حتی به اجمال اسامی آنان را برشمرد. در این بین فقط به ذکر یک نمونه می پردازیم که آثار وی هم اکنون در دانشگاه های اروپا و آمریکا تدریس می شود:

ابوعبدالله محمد بن عیسی ماهانی  حدود ۲۱۰ / ۸۲۰  به دنیا آمد ودر حدود سال ۲۷۵ / ۸۸۴ (میلادی) درگذشت)، ریاضیدان، مهندس، منجم و نویسنده بزرگ ایرانی قرن سوم هجری قمری (برابر با قرن نهم میلادی) در ماهانِ کرمان دیده به جهان گشود.

تاریخ تولد و وفاتش به طور دقیق معلوم نیست ولی با مراجعه مدارک موجود می‌توان حدس زد که وی در حدود سال ۲۱۰ هجری قمری بدنیا آمده و در حدود ۲۷۵ هجری قمری درگذشته‌است. او ریاضیدانی بزرگ و مهندسی عالیقدر و منجمی زبر دست و نویسنده‌ای توانا بود و در بغداد می‌زیست

تخصص اصلی وی در هندسه و ریاضیات محض بود و آثار متعددی در این رشته‌ها دارد که مهمترین آنها تفسیر المقاله العاشره من کتاب اقلیدس است که هم اکنون در کتابخانه ملی فرانسه نگهداری می‌شود. معادله درجه سوم را به وی نسبت می‌دهند که در بین دانشمندان اسلامی به معادله ماهانی موسوم است.: x^{3}+c^{2}b=cx^{2})

ماهانی بخش عمده‌ای از زندگی خود را صرف ساختن واژه‌ها و اصطلاحات فنی کرد و قسمت‌های مهمی از اصول اقلیدس را تفسیر و تشریح کرد.

ماهانی در نجوم نیز دست توانایی داشت و ازنوابغ و دانشمندان حوزه  نجوم دنیا به حساب می آید.ابن یونس در زیج کبیر حاکمی از رصدهای زیر که ماهانی از سال ۲۳۰ تا سال ۲۵۲ انجام داده نام برده و آنها را مورد استفاده قرار داده‌است:.

    رصد خسوف سال ۲۳۹ هجری قمری

    رصد خسوف سال ۲۴۰ هجری قمری

    رصد خسوف سال ۲۵۲ هجری قمری

    رصد کسوف سال ۲۵۲ هجری قمری

    رصد قران زهره و زحل سال ۲۴۴ هجری قمری

    رصد قران زهره و عطارد سال ۲۴۴ هجری قمری

    رصد قران زهره و مریخ در سال ۲۵۰ هجری قمری

او همچنین آثار متعددی در نجوم دارد. مهمترین اثر او با مقاله فی معرفه السمت لای ساعه اردت و فی ای موضع اردت است که هم اکنون در استانبول موجود است.

این دانشمندان توانا آثار زیادی دارد که هم اکنون نسخ اصلی آنها در کتابخانه های خارج از کشور موجود است. برخی از این آثار به شرح زیر است

    مساله فی المشکل من النسبه یا کتاب النسبه یا فی النسبه

    مقاله فی معرفه السمت لای ساعه اردت و فی ای موضع اردت: در استانبول موجود است.

    تفسیر المقاله العاشره من کتاب اقلیدس: در کتابخانه ملی فرانسه موجود است.

    شرح مقاله پنجم کتاب اصول اقلیدس (در الفهرست ابن ندیم و کشف الظنون)

    شرح مقاله دوم کتاب کره و استوانه ارشمیدس (خیام در جبر المقابله)

    فی ست و عشرین شکلا من المقاله الاولی من اقلیدس التیی لما یحتاج فی شیی منها الی الخلف

    اصلاح کتاب مانالاوس فی الاشکال الکریه

    زیج (محمد بن ابوبکر فارسی در زیج ممتحن مظفری که نسخه آن در کمبریج موجود است.)

    عروض کواکب

  (کتاب در بیان بیست و شش شکل از کتاب اقلیدس (که محتاج به برهان خلف نیستند.

با توجه به اینکه این دانشمند بزرگ نیز مانند بسیاری دیگر از دانشمندان بزرگ ایران زمین در این خطه زندگی می کرده است و توانسته بسیاری از معادلات بزرگ دنیا را اختراع نماید و سالها بعد از تالیفات وی ،این اختراعات به نام اروپائیان ثبت و تبلیغ شده است،لازم است پژوهشگران ما نسبت به برگشت این میراث و توضیح و اثبات حقانیت این اختراعات مانند بسیاری دیگر از مخترع های ایرانی از قبیل ابوحامد کرمانی که تالیفات وی نیزهم زمان با ورود مارکوپولو در شهر وی(کوهبنان) سالها بعد توسط غربی ها دزدی ادبی شد،تلاش نمایند. ما نیاز به ارائه تحقیقات و پژوهش های قابل اثبات و با مدارک جامع هستیم تا نشان دهیم که ایران از لحاظ علمی هم در ادوار تاریخ و هم در این زمان یک سرو گردن از دیگر ملل بالاتر است.

یادداشت از: مرتضی کارآموزیان