رسم که هر ایرانی پنج شنبه آخر سال از لحظاتی دنیا دل ببرد و لحظاتی به یاد آخرت و گذشتگانشان باشد .
این رسم تبعاتی دارد که شاید بتوان به محبت ، همدلی، سخاوت و… آن اشاره کرد که البته که این تبعات برگرفته از یاد آور شدن مرگ و دنیای باقی است.

به گزارش ” صبح رابر” رسم هرساله مردم برای زیارت اهل قبور در پنج شنبه آخر سال ،بهار از راه می رسد،بهار چندباره و چندباره با آن همه چرخ ریسک، با شاخه های باد و ابرهای درهمش، دوباره از راه می رسد. آدرس همیشگی همه  همین جاست؛ خیلی ها که سال‌ها و ماه‌هاست به خواب ابدی فرو رفته‌اند، ولی شاید برای بعضی‌ها تنها چند روزی است که آدرسشان شده بهشت زهرا، جای بزرگی نیست، اما خیلی از بزرگان را در خود جای داده است؛ در این‌جا که قدم بزنی، چشمت به نام‌های آشنای زیادی می‌خورَد؛ آخرین پنجشنبه سال ، بهانه‌ای می‌شود تا سری به خانه ابدی  رفتگان اهل قبور که درش همیشه باز است بزنیم. از همان ابتدای ورود به بهشت زهرا، احساس می‌کنیم به دنیای متفاوتی آمده‌ایم، دنیایی که قبرهای قالی‌اش، گل‌فروش‌هایش و سنگ قبرهایش، حرف متفاوتی برای گفتن دارند. تک‌تک سنگ قبرها با تو حرف می‌زنند و گویی می‌خواهند تو را به چیزی بشارت دهند که از آن غافل مانده‌ای. این‌جا، برخی قبرها، جدیدند و بعضی قدیمی. حتی برخی از فرط کهنگی به جایی رسیده‌اند که سنگ‌نوشته‌اش را دیگر نمی‌توان خواند. اما با این وجود، حرف همه قبرها یکی‌ست و حالا فقط یک سنگ قبر از آن‌ها مانده و یک دنیا خاطره؛

رسم ایرانی شب عید اموات

آن وقتها، قدیمی ترها، زودتر از دیدار آشنایان و دوستان نزدیک، به دیدار و زیارت اموات می رفتند. هرچند در هر لحظه به یاد مرگ بودن شیوه امامان و پیامبران است ولی باز هم جای شکرش باقی است که برخی پنج شنبه آخر سال برای رفتگانشان سنگ تمام میگذارند و برای شادی روح درگذشتگانشان خواندن قرآن و به طبخ غذایی (غالبا حلوا) می پردازند که با این کار بوی غذا در فضای خانه پراکنده می شود و آن را در میان همسایه‌ها خیرات می کنند.

درست است رفتگان از میان ما رفته اند ولی انچه که مشخص است ما به گذشتگان خواهیم رسیدبیایید همان گونه رفتار کنیم که دوست داریم پس از مرگ فرزندانمان با ما رفتار کنند..نمی دانم این رسم ایرانی، چه ارتباطی با کلام آن بزرگوار دارد که گفت وقتی بهار را دیدید، از روز نشر، بیش یاد کنید. هر چه که هست، روز حشر که سر می رسد و خانه انسان، خاک بیابان می شود، همین چیزهاست لابد که برای دیگران مهمتر می شود. همین رسوم که زمانی اصل بود .

طبق رسم دیرین، ایرانیها برای تازه درگذشتگان، عید می گیرند. اگر طرف جوان باشد و یا به مرگ مفاجات، از دنیا رفته باشد، حجله ای را بسته به توان و وسع خانواده، با لامپ و فانوس قدیمی و پارچه سیاه تزئین می کنند و می گذارد نزدیک خانه، سر کوچه، تا اگر کسی رد شود، نگاهش به آن تصویر منتظر فاتحه در قالب عکس با حاشیه سیاه بماند و اگر دل و دماغی داشت، الحمدی نثار کند. خانواده تازه درگذشته، بعد از گذاشتن حجله دم ورودی خانه شادروان تازه سفر کرده، کارهای دیگری هم می کردند. سفره می انداختند، پشتیها و مخده ها را می گذاشتند توی پذیرایی و اتاقهای بیرونی تا اگر مهمانی رسید تا با چای و خرما، گلویی تازه کند و فاتحه ای بخواند، دمی تکیه دهد و یادی از تازه درگذشته به ذهنش برسد. بعد، “عید مبارک”ی می گفتند و “خدابیامرزد”ی. شاید از لحاظ ظاهری همین بود، عید اموات، برای تازه درگذشته، ولی در بطن آن، سرسلامتی و اظهار همدردی و همنوایی با خانواده داغدار بود که با دیدن دیگران، خود را تنها حس نمی کردند.

حضرت امام صادق (ع): مردگان خود را زیارت کنید؛ زیرا آنها از زیارت شما خشنود مى شوند، و شما هم حاجت هاى خود را هنگام زیارت قبور پدر و مادر از خدا بخواهید؛ زیرا خداوند بواسطه دعائى که بر مزار آنها مى کنید حاجات شما را برآورده مى کند.

ادای حق اموات

چند سال می گذرد، چند سال؟ بسته به وفای فرزندان و بازماندگان دارد. همین می شود که در آخرین روزهای سال، بیشتر در آخرین هفته و مهمتر از همه، آخرین پنجشنبه سال، به دیدار اموات می روند. سنگها را با آب و گلابی. می شویند، برگهای سرخ گل محمدی رو توی همان آب می ریزند و سنگ را غسل می دهند، از بالا تا پایین. مگر همین نیست که نزدیکترین عزیزان آدم را زیر همین سنگ سرد بی روح، خوابانده اند؟ مگر می شود انکار کرد که این تن نباتی را روزی، اگر کسی باشد، زیر یکی از همین سنگهای سرد، خواهد خواباند و خاک تیره را مشت مشت بر همین تن نباتی، خواهد ریخت. تلخ شد؟ چند خط بالاتر نوشته نشد: “و اذا رأیتم الربیع، فاکثروا ذکر النشور”؟

اگر کسی بگوید این مراسم، ادای حق اموات، پرداختن به دیون درگذشتگان است، چه حرف بامسمایی زده. پنجشنبه آخر سال را یاد درگذشتگان که در دامانشان تربیت شدیم، نشو و نما کردیم، پر می کند. آخرین پنجشنبه سال، روز اسیران خاک است.

در این پنج شنبه چشم مرحوم به دست صاحب خانه است که با فرستادن صدقه و یا خیراتی بر اعمال او بیفزاید و آرامش بیشتری را به او بدهد و او را خوشحال کند.

زیارت اهل قبور، سیره پیامبر (ص) و اهل بیت (ع)

صفوان گفت از حضرت صادق (ع) شنیدم که فرمود: کار دائمى پیامبر خدا (ص) این بود که عصر هر پنج شنبه با عده زیادى از اصحابشان به قبرستان بقیع در مدینه مى رفتند و اهل قبور را زیارت مى کردند.۱

کار مستمر حضرت فاطمه زهراء (ع) این بوده که : هر صبح پنج شنبه به زیارت قبور شهداء مى رفت و از جمله بر مزار حمزه مى رفت و براى او طلب رحمت و مغفرت مى کرد۲

فوایدی که برای زیارت اهل قبور ذکر شده است را میتوان به سه دسته تقسیم کرد.

الف) فوایدی که ثواب زیارت را عاید صاحبان قبور مى نماید.

از حضرت امام باقر (ع) در مورد زیارت اهل قبور پرسیدم . حضرت فرمودند: اگر روح مرده اى در فشار و نگرانى باشد و شما بین طلوع فجر و طلوع خورشید او را زیارت کنید خداوند به او وسعت مى دهد و روح مرده را از نگرانى خارج مى گرداند.۳

گفت : خدمت حضرت صادق (ع) عرض کردم : فلان مرد بر مزار پدر، خویشان ، دوستان و دیگران رفته ، آیا این کار به مردگان فایده اى مى رساند؟ حضرت فرمودند: بلى این که انسان به زیارت آنها برود [و دعا کند] باعث خوشحالى و سرور آنها مى شود، همان گونه که وقتى زنده اى به زیارت انسان زنده دیگر مى رود و براى او هدیه مى برد.۴

ب) فوایدی که ثواب زیارت را عاید زیارت کننده مى داند.

گفت : رسول خدا(ص) فرمود: کسى که در مزار مسلمانان یکى از آیات قرآن را براى اموات بخواند، خداوند ثواب هفتاد پیامبر به او مى دهد، و کسى که براى اهل قبور طلب رحمت و مغفرت نماید خداوند او را از آتش جهنم نجات مى دهد و او را خندان وارد بهشت مى گرداند.۵

حضرت حسین بن على (ع) فرمود:  اگر کسى به زیارت اهل قبور برود بر مزار مسلمانان بگوید: خدایا این ارواح فانى ، و این جسدهاى پوسیده ، و این استخوانهاى متلاشى شده را که از دنیا رفته و به تو ایمان داشته اند به رحمت خود برسان و سلام مرا نیز بر آنها نازل گردان ؛ خداوند به عدد تمام بندگان خود از زمان خلقت آدم (ع) تا پایان دنیا براى او ثواب مى نویسد.۶

ج) فوایدی که ثواب زیارت را نصیب دو طرف نموده .

حضرت صادق (ع) فرمود: حضرت امیر المؤ منین (ع) فرموده : مردگان خود را زیارت کنید؛ زیرا آنها از زیارت شما خشنود مى شوند، و شما هم حاجت هاى خود را هنگام زیارت قبور پدر و مادر از خدا بخواهید؛ زیرا خداوند بواسطه دعائى که بر مزار آنها مى کنید حاجات شما را برآورده مى کند.۷

حضرت صادق (ع) فرمود: هر مسلمانى که به نیابت مردگان عمل صالحى انجام دهد خداوند ثواب آنرا براى خود او دو چندان مى کند و از آن عمل نفعى هم براى صاحب قبر مى فرستد.۸

حداقل حسن این مراسم اینکه یه کم آدم را آرام می کند فاتحه خواندن سر مزار آدم را به فکر فرو می برد  و شاید تصمیمایی بگیرند که مثلا” فلان رفتار بد را عوض بکندبیشتر قدردان  نعمت های الهی مثل پدر و مادرانی  که در قید حیات اند باشند حتما مزار شهدا و شهدا ی گمنام  که خیلی به گردنمان حق دارندرا فراموش نکنیم .

منابع :

۱. بحارالانوار ج ۱۰۲ ص ۲۹۶ حدیث ۹.

۲. بحارالانوار ج ۱۰۲ ص ۳۰۰ حدیث ۲۷

۳. وسائل ج ۳ ص ۹۳.

۴. بحارالانوار ج ۱۰۲ ص ۲۹۶ حدیث ۶

۵. بحارالانوار ج ۱۰۲ ص ۳۰۰ حدیث ۲۹

۶. بحارالانوار ج ۱۰۲ ص ۳۰۰ حدیث ۳۱

۷. کافى ج ۳ ص ۲۲۹ حدیث ۱۰

۸. بحارالانوار ج ۸۲ ص ۶۲ حدیث ۲، وسائل الشیعه ج ۲ ص ۶۵۵ حدیث ۴.

انتهای پیام / اختصاصی صبح رابر