به گزارش” صبح رابر” به گزارش سایت “حرف تو” وبلاگ”حمیدرضا فلاح“نوشت:

متن زیر پرسش و پاسخ های جامعی در رابطه با مسائل «زکات فطره» می باشد. این متن به فتوای ده تن از مراجع عظام تقلید مزین شده است. همچنین متن زیر از کتاب پرسش ها و پاسخ های دانشجویی جلد۱۷ اقتباس شده است. این کتاب توسط محقق گرانقدر حجه الاسلام سید مجتبی حسینی نگاشته شده است.

در تنظیم این متن نظر امام خمینی (رحمه الله علیه) به عنوان اولین فتوا آمده و فتاوای دیگر مراجع بزگوار ـ که نامشان به ترتیب حروف الفبایی در ذیل می آید ـ پس از آن ذکر گردیده است:

۱- حضرت آیت الله حاج شیخ محمد تقی بهجت (قدس سرّه).

۲- حضرت آیت الله حاج شیخ میرزا جواد تبریزی (قدس سرّه).

۳- حضرت آیت الله حاج سید علی حسینی خامنه ای (دام ظله العالی).

۴- حضرت آیت الله حاج سید علی حسینی سیستانی (دام ظله العالی).

۵- حضرت آیت الله حاج شیخ لطف الله صافی گلپایگانی (دام ظله العالی).

۶- حضرت آیت الله حاج شیخ محمد فاضل لنکرانی (قدس سرّه).

۷- حضرت آیت الله حاج شیخ حسین نوری همدانی (دام ظله العالی).

۸- حضرت آیت الله حاج شیخ ناصر مکارم شیرازی (دام ظله العالی).

۹- حضرت آیت الله حاج شیخ حسین وحید خراسانی (دام ظله العالی).

گفتنی است در متن تنها به ذکر اسامی مراجع بزرگوار به اختصار اکتفا شده است، لذا از ساحت آن بزرگواران پوزش می طلبیم و از درگاه خداوند متعال برای ایشان، دوام عزت و سلامتی مسألت داریم.

برای تایپ متن زیر وقت زیادی صرف کردم لذا کپی برداری از آن با ذکر منبع بلامانع می باشد.

فلسفه فطره

س: فلسفه و فواید پرداخت فطره چیست؟

ج: «زکات فطره» به اتفاق شیعه و سنی، واجب است و در متون دینی برای آن، فلسفه و فواید متعددی بر شمرده است که مهم ترین آنها عبارت است از:

* زکات فطره، مکمل و تمام کننده روزه است؛ همان گونه که درود و صلوات بر پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله) مکمّل و تمام کننده ی نماز است.[۱]

* باعث قبولی روزه ی ماه مبارک رمضان می گردد.[۲]

* موجب حفظ انسان از مرگ در آن سال می شود.[۳]

* باعث سلامتی جسم و پاکسازی روح از رزایل اخلاقی است.[۴]

* مکمّل و تمام کننده ی زکات مال است.[۵]

معنای فطره

س: واژه «فطره» در زکات فطره به چه مناسبت است؟

ج: «فطره» در لغت چند معنا دارد که مهم ترین آنها، خلقت و اسلام است. در اصطلاح عبارت است از: «زکاتی که هر مسلمانی برای خود و هر کس که نان خور او محسوب می شود، به مستحق می پردازد». زمان ادای آن مغرب روز آخر ماه رمضات تا ظهر روز عید فطر است.

با توجه به اینکه پرداخت این نوع حق مالی، باعث سلامت جسم (خلقت) و روح می شود، آن را زکات بدن یا فطره می نامند. شاید وجه تناسب آن با معنای اسلام، این باشد که زکات فطره مقتضای اسلام است؛ از این رو کسی که پیش از غروب شب عید فطر مسلمان شود، تکلیف از او ساقط نمی شود.

زکات فطره بر تمام کسانی که قبل از غروب شب عید فطر «بالغ»، «عاقل» و غنی باشند واجب است؛ یعنی، باید برای خودش و کسانی که نانخور او هستند، برای هر نفر سه کیلو از خوراک مردم (مانند گندم، جو، خرما، کشمش، برنج، ذرت و یا مانند اینها) و یا پول یکی از آنها را به مستحق بدهد.

فطره دانشجو

س: آیا زکات فطره برای دانشجویی که در خوابگاه سکونت دارد، واجب است؟

ج: همه مراجع:  اگر مخارج او را پدر و مادر می دهند و نان خور آنان محسوب می شود، بر عهده آنها است و اگر دانشجو مستقل است، بر عهده خودش می باشد.[۶]

س: فطره دانشجویانی که در خوابگاه به سر می برند و از غذای دانشگاه ـ بدون پرداخت هزینه ـ استفاده می کنند، بر عهده چه کسی است؟

ج: همه مراجع (به جز صافی، مکارم و نوری): بر عهده خودش است و چنانکه تمکن مالی نداشته باشد، از او ساقط است.[۷]

آیت الله صافی: هر کدام تمکن داشته باشند، بنابراحتیاط خودشان بپردازند.[۸]

آیت الله مکارم: اگر تمکن مالی دارد، بنابر احتیاط واجب خودش بپردازد.[۹]

آیت الله نوری: در فرض یاد شده، زکات فطره بر کسی واجب نیست.[۱۰]

تبصره: کسانی که گفته اند زکات فطره بر عهده دانشجو نیست، معتقدند: اگر تمکن مالی دارد، احتیاط مستحب آن است که خودشان بپردازند.

فطره نامزد شرعی

س: فطره دختری که در حال عقد است، بر عهده کیست؟

ج: همه مراجع: اگر نان خور پدرش باشد، بر عهده اوست.[۱۱]

فطره زن

س: اگر زن به جهت نیاز شوهر، در تأمین مخارج زندگی کمک کند؛ چه کسی باید زکات فطره آنها را بدهد؟

ج: همه مراجع: اگز زن نان خور شوهر محسوب شود، باید شوهر در صورت توانایی زکات فطره ی خود و همسرش را بدهد و اگر زن نان خور شوهر و کس دیگری نباشد، باید خودش زکات فطره اش را بدهد.[۱۲]

فطره ناشزه

س: زنی که از تمکین شوهر خودداری می کند، آیا زکات فطره او از شوهرش برداشته می شود؟

ج: همه مراجع: خیر، باید شوهرش زکات فطره او را بدهد؛ مگر آنکه نان خور شخص دیگری باشد.[۱۳]

فطره زن و فرزند

س: پدری که زکات فطره نمی دهد، تکلیف زن و فرزند او چه می شود؟

ج: همه مراجع (به جز سیستانی و مکارم): بر آنان تکلیفی نیست و لازم نیست فطره بدهند.[۱۴]

آیات عظام سیستانی و مکارم: احتیاط واجب آن است که اگر می توانند، خودشان فطره بدهند.[۱۵]

فطره جنین

س: آیا فرزندی که هنوز متولد نشده، زکات فطره دارد؟

ج: همه مراجع: بچه ای که در شکم مادر است، پرداخت زکات فطره اش واجب نیست؛ مگر آنکه پیش از غروب شب عید فطر به دنیا آید.[۱۶]

فطره میهمان

س: میهمانی که بعد از اذان مغرب شب عید فطر به خانه انسان بیاید، تکلیف فطره اش چه می شود؟

ج: همه مراجع (به جز سیستانی): فطره او بر عهده صاحب خانه نیست.[۱۷]

آیت الله سیستانی: اگر نان خور او محسوب شود، بنابر احتیاط واجب، فطره ی او بر عهده صاحب خانه است.[۱۸]

س: اگر میهمان فطره خودش را بدهد، آیا از عهده صاحب خانه ساقط می شود؟

ج: همه مراجع: اگر با اجازه صاحب خانه از طرف او فطره ی خودش را بدهد، از عهده میزبان ساقط می شود.[۱۹]

س: اگر انسان شب عید فطر میهمان داشته باشد و صبح متوجه شود که عید بوده؛ آیا فطره آنها بر او واجب است؟

ج: همه مراجع: ناآگاهی از رؤیت هلال، تأثیری در حکم پرداخت فطره ندارد.[۲۰]

س: آیا خوردن افطاری از سوی مهمان، تأثیری در وجوب زکات فطره دارد؟

ج: همه مراجع (به جز بهجت و صافی): خیر، ملاک آن است که میهمان نان خور صاحب خانه محسوب شود و خوردن افطاری، هیچ تأثیری در حکم ندارد.[۲۱]

آیت الله بهجت: اگر میهمان نان خور صاحب خانه محسوب شود و به قصد خوردن افطاری آمده باشد ـ هرچند برای او مانعی پیش آید که نتواند غذا صرف کند ـ زکات فطره اوبر صاحب خانه واجب است.[۲۲]

آیت الله صافی: اگر میهمان نان خور صاحب خانه محسوب شود و یا افطاری صرف کند (هرچند نانخور محسوب نشود)، زکات فطره او بر صاحب خانه واجب است.[۲۳]

س: میهمانی که پیش از غروب شب عید فطر بر خانه انسان می آید و شب را تا صبح در آنجا می ماند، آیا فطره او بر عهده صاحب خانه است؟

آیات عظام امام و نوری: اگر نان خور صاحب خانه محسوب شود، زکات فطره میهمان بر عهده اوست.[۲۴]

آیت الله بهجت: اگر میهمان نان خور صاحب خانه محسوب شود و به قصد خوردن افطاری آمده باشد ـ هرچند برای او مانعی پیش آید که نتواند غذا صرف کند ـ زکات فطره او بر صاحب خانه واجب است.[۲۵]

آیات عظام تبریزی، سیستانی، وحید: اگر مهمانی باشد که شب را هم می ماند، زکات فطره او بر عهده صاحب خانه است.[۲۶]

آیات عظام خامنه ای و فاضل: اگر نان خور صاحب خانه محسوب شود زکات فطره میهمان بر عهده او است؛ مانند خدمتکار و یا برخی از خویشاوندان که هر از چند گاه چند روزی در منزل صاحب خانه به سر می برند، ولی زکات فطره میهمان یک شبه بر عهده صاحب خانه نیست.[۲۷]

آیت الله صافی: اگر میهمان نان خور صاحب خانه محسوب شود و یا افطاری صرف کند (هرچند نان خور محسوب نشود)، زکات فطره او بر صاحب خانه واجب است.[۲۸]

آیت الله مکارم: اگر تصمیم دارد مدتی نیز صاحب خانه بماند، زکات فطره میهمان بر عهده او است؛ ولی اگر برای شب عید دعوت شده (و یا تنها شب را در آنجا می ماند)، فطره او بر صاحب خانه نیست.[۲۹]

میهمان چند ساعته

س: میهمانی که پیش از غروب شب عید فطر به خانه انسان می آید و یکی، دو ساعت پس از صرف افطاری می رود، بر عهده کیست؟

ج: همه مراجع (به جز صافی و نوری): در فرض یاد شده، فطره ی میهمان بر عهده ی صاحب خانه نیست.[۳۰]

آیات عظام صافی و نوری: در فرض یاد شده، فطره میهمان بر عهده صاحب خانه است.[۳۱]

فطره فقیر

س: آیا پرداخت زکات فطره بر کسی که توان مالی ندارد، واجب است؟

ج: همه مراجع: اگر فقیر باشد، زکات فطره بر او واجب نیست و اگر سه کیلو گندم و مانند آن و یا قیمت آنها را دارد، مستحب است آن را به عنوان زکات فطره بدهد و چنانچه افرادی تحت تکفل دارد، می تواند آن را به قصد فطره، بین نفرات خانواده دست گردان کند و بهتر است نفر آخر، آن را به کسی بدهد که از خودشان نباشد.[۳۲]

مستحق فطره

س: آیا می توان زکات فطره را به کسی که تأمین مخارجش بر عهده پدر یا مادر است، پرداخت؟

ج: امام: اگر محتاج است، دیگران می توانند به او زکات بدهند.[۳۳]

همه مراجع (به جز امام): اگر محتاج است و پدر و مادر او مخارجش را نمی پردازند، دیگران می توانند به او زکات دهند.[۳۴]

س: آیا زکات فطره را می توان به پدر و مادر خود ـ در صورت مستحق بودن ـ پرداخت؟

ج: همه مراجع: اگر پدر و مادر فقیر باشند، فرزندان باید مخارج واجب آنان را بپردازند و نمی توان چیزی از زکات فطره به آنان داد.[۳۵]

س: آیا زکات فطره را می توان به خانواده فقیر غیر متدین داد؟

ج: همه مراجع (به جز بهجت): در زکات فطره، عدالتِ گیرنده لازم نیست؛ ولی به کسی که آشکارا گناه کبیره انجام می دهد، نباید زکات فطره داد.[۳۶]

آیت الله بهجت: در زکات فطره، عدالت گیرنده لازم نیست؛ ولی به کسی که آشکارا گناه کبیره انجام می دهد، نباید زکات فطره داد؛ مگر به قدر ضروریات او و خانواده اش.[۳۷]

س: آیا پدر می تواند زکات فطره را به فرزند دانشجوی خود که محتاج است، بدهد؟

ج: همه مراجع: اگر فرزندان فقیر باشند، پدر و مادر باید مخارج واجب آنان را بپردازند و نمی توان چیزی از زکات فطره به آنها داد.[۳۸]

فطره و خویشاوند

س: آیا جایز است زکات فطره را به عنوان هدیه، به خویشاوندن آبرومند و مستحق داد؟

ج: همه مراجع: آری، می تواند به عنوان هدیه بدهد و لازم نیست به او بگوید زکات فطره است؛ ولی باید در نیت قصد زکات کند.[۳۹]

فطره و بدهکار

س: زکات فطره را می توان به فرد بدهکار داد؟

ج: آیات عظام امام، بهجت، تبریزی، فاضل، خامنه ای و نوری: اگر نمی تواند بدهی خود را بپردازد، دادن فطره به او اشکال ندارد.[۴۰]

آیات عظام سیستانی، صافی، مکارم و وحید: بنابر احتیاط واجب، باید فطره را به فقیر داد. پس اگر فرد بدهکار فقیر است، دادن فطره به او جایز است.[۴۱]

فطره و امور فرهنگی

س: آیا جایز است زکات فطره را در امور فرهنگی و مذهبی ـ که باعث نشر معارف دین می شود ـ صرف کرد؟

ج: آیات عظام امام، بهجت، تبریزی، خامنه ای، فاضل و نوری: صرف زکات فطره در راه نشر معارف دین اشکال ندارد؛ ولی بهتر است آن را به فقیر بدهند.[۴۲]

آیات عظام سیستانی، مکارم و وحید: بنابر احتیاط واجب، باید فطره را به فقیر داد.[۴۳]

فطره و سادات

س: کسی که سید نیست، می تواند فطره را به سید بدهد؟

ج: همه مراجع: خیر، جایز نیست.[۴۴]

حاشیه (فلاح): بنابراین سید به سید و سید به غیر سید می تواند فطره بدهد.

پرداخت فطره

س: چند فطره را می توان به یک فقیر داد؟

ج: آیات عظام امام، فاضل، خامنه ای، مکارم و نوری: بنابر احتیاط واجب، نباید به یک فقیر بیشتر از مخارج سالش فطره بدهند.[۴۵]

آیت الله بهجت: نباید به یک فقیر، بیشتر از مخارج سالش فطره بدهند.[۴۶]

آیات عظام تبریزی، سیستانی، صافی و وحید: آری، اشکال ندارد.[۴۷]

کنار گذاشتن فطره

س: اگر شخص فطره را کنار بگذارد، می تواند از آن استفاده کند و بعد به جای آن مال دیگری بگذارد؟

ج: همه مراجع: خیر، باید همان را که کنار گذاشته، برای فطره بدهد.[۴۸]

س: اگر کسی فطره ندهد و کنار همم نگذاشته باشد، تکلیفش چیست؟

ج: همه مراجع: (به جز بهجت، تبریزی و خامنه ای): گناه کرده است و احتیاط واجب آن است که در آینده ـ بدون اینکه نیت ادا و قضا کند ـ فطره را بدهد.[۴۹]

آیت الله بهجت: گناه کرده است و احتیاط مستحب آن است که در آینده آن را قضا کند.[۵۰]

آیات عظام تبریزی و خامنه ای: گناه کرده است و باید در آینده ـ بدون اینکه نیت ادا و قضا کند ـ فطره را بدهد.[۵۱]

زمان پرداخت فطره

س: زمان کنار گذاشتن فطره و پرداخت آن چه موقع است؟

ج: همه مراجع: اگر نماز عید فطر می خواند، بنابر احتیاط واجب باید پیش از نماز بدهد یا [کنار بگذارد] و اگر نماز عید نمی خواند، تا ظهر روز عید فطر مهلت دارد.[۵۲]

دستگردان فطره

س: آیا جایز است پیش از ماه رمضان، فطره را به فقیر داد؟

ج: همه مراجع: خیر، کفایت نمی کند؛ ولی می تواند آن را به عنوان قرض به او بدهد و در روز عید فطر، طلب خود را بابت فطره حساب کند.[۵۳]

جنس فطره

س: زکات فطره را باید از قوت متعارف داد، یا قوت شرعی؟

ج: همه مراجع: اگر گندم، جو، خرما، برنج، و مانند اینها داده شود، کفایت می کند و قوت غالب لازم نیست.[۵۴]

مقدار فطره

س: مقدار فطره چقدر است؟

ج: همه مراجع: شخص باید برای خودش و کسانی که نان خور او محسوب می شوند، برای هر نفر سه کیلو از خوراک مردم (مانند گندم، جو، خرما، کشمش، برنج، ذرت و یا مانند اینها) و یا پول یکی از آنها را به مستحق بدهد.[۵۵]

انتقال فطره

س: جایز است فطره را در شهر دیگری بدهیم؟

ج: همه مراجع (به جز بهجت): اگر در محل و شهر خودش مستحق پیدا نشود، می تواند آن را به شهر دیگری ببرد.[۵۶]

آیت الله بهجت: می تواند فطره را به شهر دیگری ببرد؛ هر چند در شهر خودش مستحق پیدا شود[۵۷].

فقیر شرعی

س: از نظر شرع فقیر به چه کسی گفته می شود؟

ج: همه مراجع: کسی که نمی تواند مخارج سال خود و خانواده را در حد متعارف تأمین کند، فقیر است[۵۸].[۵۹]