مسعود غلامی

به گزارش“صبح رابر”جمهوری اسلامی ایران، به‌عنوان نظام نوین سیاسی که پس از انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) با رأی ۹۸ درصدی مردم جایگزین نظام سلطنتی گردید، از یک بافت یکپارچه و منسجم برخوردار است که هر‌کدام از اجزای آن در عین یکپارچگی، دارای استقلال عمل نیز می­باشند. مشروعیت و مقبولیت این نظام و تک‌تک عناصر آن نیز از طریق ساز‌و‌کارهای مناسب در کلیت نظام پی‌ریزی شده است.

عنصر مقبولیت، عمدتاً از طریق انتخابات در پیکره نظام طراحی گردیده است و مردم از طریق حضور در عرصه انتخابات، علاوه بر نشان‌دادن مورد قبول واقع شدن نظام، مقبول بودن اجزای آن را نیز به منصه‌ظهور می­رسانند. با ‌توجه به تقسیم‌بندی وظایف اصلی اداره حکومت در قالب سه قوه، مقبولیت این قوا نیز دارای اهمیت است. مقبولیت قوای مجریه و مقننه به‌طور مستقیم از طریق رأی مردم در انتخابات نشان داده می‌شود و مقبولیت قوه‌قضاییه نیز با توجه به رأی مردم به خبرگان و رأی خبرگان به رهبری و حکم رهبری برای رئیس قوه‌قضاییه، به‌طور غیر‌مستقیم با رأی مردم جلوه‌گر می­گردد.

با توجه به اهمیت قوه‌مجریه و نقش و جایگاه رئیس‌جمهور به‌عنوان نفر دوم در ساختار نظام جمهوری اسلامی ایران، همواره انتخابات ریاست‌جمهوری به‌عنوان مهمترین چالش سیاسیِ داخلی نظام جمهوری اسلامی ایران مد‌نظر بوده است. از این‌رو، برخوردها و فعالیت­های انتخاباتی افراد شرکت‌کننده در انتخابات و مسئولین برگزاری ـ‌به‌طور خاص‌ـ و همچنین برخورد تمامی خواص و مردم ـ‌به‌طور عام‌ـ در این چالش سیاسی، بسیار مهم و تأثیرگذار می­باشد.

نکته­ای که می­بایست در تمامی مراحل فعالیت سیاسی، اعم از فعالیت انتخاباتی و غیر‌انتخاباتی مد‌نظر قرار گیرد، سرلوحه قرار‌دادن اخلاق انتخاباتی و مهم‌تر از آن، تقوای انتخاباتی و سیاسی است؛ بدین معنا که برخی از امور، نه تنها بهتر است انجام گردد بلکه ـ‌به حکم شرع و قانون‌ـ انجام آنها ضروری و واجب است.

یکی از اصلی‌ترین نکات در فعالیت­های انتخاباتی، مد‌نظر قرار گرفتن اهداف و آرمان­های کشور و نظام در این فعالیت‌هاست. توضیح آنکه اهداف و آرمان­های کشور و نظام، می­بایست الگوی رفتاری فعالان عرصه انتخابات به‌ویژه خواصِ اثر‌گذار باشد. باید توجه داشت که نظام به این منظور به‌وجود نیامده است که قدرت را از دست عدّه‌اى بگیرد و به دست عدّه دیگرى بدهد؛ بدون این‌که این عدّه که قدرت را به‌دست مى‌گیرند، تعهّدى در قبال این حرکت عظیم مردم داشته باشند. مردمی که انقلاب را به‌وجود آوردند و در بحران­هاى گوناگون آن را حفظ کردند و این نظام را از گردنه‌هاى خطرناک گذراندند، توقّعاتى دارند. این توقّعات در شعارهای جمهوری‌اسلامی به‌روشنی بیان شده است؛ مواردی چون: استقلال، آزادى، رشد معنوى و تعالى مادّى، ایجاد محیط امن و با‌‌کرامت براى انسان­ها[۱]. از این‌رو کاندیداها، فعالان و کلیه مسئولان چه در عرصه انتخابات و چه در هر جایگاهی که قرار دارند نباید به اموری دست زنند که طی آن، استقلال کشور که از مهمترین دارایی­های کشور و از والاترین دستاوردهای انقلاب است کم‌اهمیت جلوه داده شده و کشور و مردم به سمت وابستگی سوق داده شوند. همچنین نباید به‌گونه­ای عمل شود که آزادی­ای که نظام برای مردم فراهم کرده و مطابق شرع برای مردم مهیا شده ـ‌در عرصه نظر و عمل‌ـ خدشه‌دار گردد. کما‌اینکه فعالیت‌هایی چون سیاه‌نمایی و مواردی از این دست، از عمده­ترین فعالیت­های سلب‌کننده آزادی فکری مردم است.

از طرف دیگر، نباید در فعالیت­های انتخاباتی و سیاسی، رشد معنوی و مادی مردم با چالش مواجه گردد. همچنین بایستی تأمین امنیت‌روانی و ایجاد محیطی امن برای مردم به‌عنوان یکی از اصلی­ترین حقوق اساسی ایشان، همواره مد‌نظر مسئولین قرار گیرد، چرا که بر‌هم زدن امنیت یک ملت، بزرگترین گناهى است که ممکن است کسى مرتکب بشود[۲]. امنیت سیاسى بدین معناست که تفکرات و معارف سیاسى در جامعه، معارفِ واضح و دور از نفاق و دوگونه‌گویى و دوگونه‌اندیشى باشد و کسانى که متصدى بیان مسائل سیاسى براى مردم هستند، نسبت به مردم امانت به‌خرج دهند. همچنین بدین معناست که کسانى که متصدى نوشتن و پخش‌کردن و منتشر‌کردن معارف فکرى جامعه هستند، از دروغ‌گویی، فریب‌کاری و تقلب دور بوده و اصطلاحاً در طعامى که على‌الظاهر شیرین هم هست، زهر مخلوط نکنند. از این‌رو آن قلمى که بیست‌سال تلاش و مجاهدت مظلومانه و فداکارانه‌ى این ملت را در مقابله‌ى با قدرت­هاى زورگوى چپاولگرِ ظالم انکار مى‌کند، در واقع امنیت سیاسى کشور را به هم مى‌زند و ناامنى فکرى ایجاد مى‌کند[۳].

یکی از بهترین شاخص­هایی که می­تواند صداقت در گفتار و رفتار کاندیداها را مورد محک و ارزیابی قرار دهد، رصد‌کردن فعالیت­های انتخاباتی افراد است. پر‌واضح است فردی که حاضر است جهت دستیابی به پست مورد نظر، همه­ی حقوق اساسی مردم را زیر‌پا گذارد، استقلال کشور را کم‌اهمیت جلوه دهد، آزادی فکری و عملی مردم را با سیاه‌نمایی و القای شبهات خدشه‌دار سازد، محیط امن و آرامش روانی مردم را بر‌هم زند و از همه مهمتر، کرامت انسان‌ها را نادیده گیرد، یقیناً وی پس از دستیابی به کرسی بعد از انتخابات، همه­ی وعده­ها را فراموش نموده و از آن به‌عنوان ابزار قدرت و ایجاد فساد استفاده می­نماید.

فعالان عرصه انتخابات باید توجه داشته باشند که هدف برگزاری انتخابات در کشور، به نمایش گذاشته‌شدن مردم‌سالاری‌دینی و مقبولیت نظام است و انتخابات، صرفاً یک اقدام نمادین نیست. لذا اولین قدم مردم‌سالاری می‌بایست در خودِ برگزاری انتخابات هویدا گردد.

متقی بودن مسئولان به‌خصوص مسئولان رده­های بالای نظام، تا آن اندازه اهمیت دارد که به‌عنوان ویژگی اساسی تصدی پست مطرح می­شود.[۴] باید دقت داشت که در نظام جمهورى‌اسلامى غیر از دانایى و کفایت سیاسى، کفایت اخلاقى و اعتقادى هم لازم است. در پاسخ به کسانی که می­گویند اخلاق و عقیده، مسأله‌ى شخصى انسانهاست، باید گفت که اخلاق و عقیده مسأله‌ى شخصى انسانهاست؛ اما نه براى مسؤول. براى یک مسؤول ـ‌عقیده و اخلاق‌ـ مسأله‌ى شخصى نیست؛ مسأله‌اى اجتماعى و عمومى است؛ حاکم‌شدن بر سرنوشت مردم است[۵].

البته تقوای مد‌نظر، دارای ویژگی­های جامعی می­باشد. یکی از مهمترین ویژگی­های تقوا در این رده آن است که فردی که در خود توان اداره آن جایگاه را نمی­بیند خود را کاندیدای احراز آن پست ننماید[۶]. همچنین افراد می­بایست مسئولیت‌پذیر بوده و امور محوله را به سرانجام رسانده و در هنگام بروز مشکلات اعم از خطاها، قصورها و مواردی از این دست، مسئولیت نقصان را پذیرفته و درصدد جبران آن برآیند. تقوای سیاسی بدین معناست که هر کس که در کار سیاست است سعى کند با مسائل سیاسى، صادقانه و دردمندانه و از روى دلسوزى برخورد کند. همچنین بدین معناست که انسان در میدان سیاست، صادقانه عمل کند[۷].

از مهمترین شاخصه­های تقوا که باید توسط تمامی افراد ـ‌به‌خصوص فعالان سیاسی‌ـ رعایت شود و می­تواند ملاک خوبی برای رصد نمودن تقوای کاندیداها باشد، هوشیاری آنها در عدم‌ نفی و تکذیب نظام و عدم تهمت‌زدن به نظام است. تمامی افراد باید به این نکته توجه داشته باشند که از هرگونه موضع‌گیری که تلویحاً نظام را نفی نموده و یا آنرا مورد تهمت قرار می­دهد اجتناب نمایند. گناه بزرگی که فتنه‌گران ۸۸ مرتکب آن شده بودند همین نفی و تکذیب نظام بود[۸].

یکی دیگر از مشخصه­های تقوای سیاسی برای مسئولان، آن است که در هنگام تصدی پست، خود و منافع خود را نبینند و تنها‌و‌تنها در صدد ایفای تعهدات خود در قبال پستی که درا ختیار گرفته‌اند برآیند. با این نگاه، کاندیدایی که جهت احراز پست در انتخابات، با سرمایه‌داران و بنگاه­های اقتصادی وارد لابی شود و از پول آنها در فعالیت­های انتخاباتی استفاده نماید ـ‌به‌طریق اولی‌ـ از اختیارات و قدرتی که با توجه به پست او در اختیار وی قرار می­گیرد، جهت منافع شخص خود استفاده می­نماید.

یکی دیگر از مظاهر تقوا در جمهوری‌اسلامی آن است که همگان مراقب باشند که به دشمنِ نظام اسلامى به هیچ نحو – چه با هم‌سویى و چه با هم‌جهتى و چه با موضع‌گیرى و حرف‌زدن و اقدام کردن – کمک نکنند، چرا که یکى از موضوعاتى که منافى با تقوا و پرهیزکارى است، همین موضوع است[۹]. لذا کاندیداهایی که خود را در معرض رأی مردم قرار می‌دهند نباید در قالب مبارزات انتخاباتی، کلامی بگویند، موضع‌گیری و یا حتی بعضاً سکوتی کنند که به‌نوعی هم‌جهتی و هم‌سویی با دشمن نظام اسلامی باشد.

از جمله مواردى که به‌عنوان شاخصه­های تقواى مسؤولان نظام و کاندیداهای انتخاباتی باید بروز کند، رعایت حدود ‌قانونى در همه بخش­ها و عدمِ‌تخطّى از آنچه که قانون اساسى و قوانین معتبر براى بخش­ها و دستگاه­هاى مختلف معیّن کرده‌اند می­باشد. تخطّى از این قوانین ـ‌در مواردى‌ـ مشکل بزرگ فساد اقتصادى و فساد دستگاه­هاى مسؤول را به‌وجود مى‌آورد و یا موجب تعارض بین دستگاه­هاى مختلف و تشتّت و بگو‌مگوهاى مضرّ و مفسده‌انگیز مى‌شود[۱۰]. لذا قانون‌گرائى در انتخابات، وفادارى به قانون و احترام به رأى مردم، از مسائل مهم و شاخصه­های اصلی تقواست که هم باید مد‌نظر کاندیداها قرار گیرد و هم مورد توجه دیگر مسئولان کشور باشد[۱۱].

باید افزود، در اینکه انتخابات می­بایست آزاد، سالم و مطابق قانون باشد شکی نیست، چرا که آزادی و اجرای قانون از حقوق اساسی مردم است که بایستی در تمامی رخدادهای درون کشور جاری شود؛ اما مسئولین، مجریان و کاندیداها نیز ـ‌در صورت امین بودن و دلسوز بودن‌ـ نباید به‌گونه­ای حرف بزنند یا موضع‌گیری کنند که مقابل مصالح نظام اسلامی باشد[۱۲].

از دیگر شاخصه­های تقوا در فعالیت­های سیاسی، عدم تحریک احساسات دیگران است؛ چرا که مهمترین اثر این تحریک احساسات، بر‌هم خوردن وحدت و یکپارچگی مردم است[۱۳]. همچنین نباید کسانی که در جامعه، مخاطبینی دارند به‌گونه­ای حرف بزنند یا برخورد کنند که عده­ای از مردم نسبت به عده­ای دیگر بد‌دل و بدبین گردند، چرا‌که این بدبینی و بد‌دلی سبب بروز فتنه و بر‌هم خوردن وحدت می­شود[۱۴].

یکی دیگر از شاخصه­های تقوا عدم ایجاد فضاى اهانت و هتک‌حرمت در جامعه است. ایجاد فضای هتک‌حرمت و اهانت، یکى از آن چیزهائى است که اسلام مانع از آن است؛ فضاى هتک‌حرمت، هم خلاف‌شرع است، هم خلاف اخلاق است، هم خلاف عقل سیاسى است. البته انتقاد، مخالفت، بیان عقاید با جرأت، هیچ اشکالى ندارد؛ اما بایستی دور از هتک حرمت­ها و اهانت­ها و فحاشى و دشنام و این چیزها باشد، چرا که این‌ کار علاوه بر اینکه فضا را آشفته نموده و اعصاب آرام جامعه را به هم می­ریزد – که امروز احتیاج به این آرامش هست – خداى متعال را هم از ما خشمگین می‌کند[۱۵].

اگر تقوا به‌صورت ملکه درون، در خواص و مسئولین و کاندیداها متبلور شود، نتایجی زیادی را برای ایشان و کشور ـ‌به‌خاطر نقش ایشان در مدیریت کشور‌ـ در پی خواهد داشت. یکی از مهم‌ترین نتایج تقوا، به‌دست آوردن بصیرت و قوت شناخت است که خود در جایگاه­های مختلف و حساس، کارآمد خواهد بود. به‌عنوان مثال؛ بصیرت، قدرت و قوت دشمن‌شناسی به انسان می­دهد و او و مردمی که به دنبال او می­باشند را در مواقع حساس، جهت شناخت دشمن کمک می­رساند[۱۶]. بصیرت به انسان قدرت می­دهد تا تحرکات دشمن را رصد و برخورد مناسب از خود نشان دهد. به‌عنوان مثال در فتنه ۸۸ ، دشمنان درصدد بودند تا از شعار اصلی نظام که “استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی” است، اسلام را (که محور اصلی این شعار است) حذف نمایند، اما بی‌بصیرتی برخی خواص سبب شد تا آنها این اقدام دشمن را نفهمیده و در مقابل آن سکوت نمایند[۱۷]. این سکوت در موارد دیگری چون هتک‌حرمت به عکس امام خمینی(ره)، شعار علیه فلسطین در روز قدس و حتی کف و سوت‌زدن و بر‌هم زدن هیئات عزاداری سالار شهیدان نیز رخ داد که همگی نشان از عدم فهم هدفِ دشمن و در نتیجه عدم اتخاذ مواضع درست و به موقع است، حال آنکه مسئول و حتی کاندیدایی که فعالیت سیاسی دارد، باید از تقوای خود و بصیرت ناشی از آن، استعانت جسته و تحرکات دشمن را رصد کند تا ناخود‌آگاه در پازل دشمن بازی نکند.

بدیهی است که یکی از نشانه­های متقن عدم بصیرتِ ناشی از بی‌تقوایی، ایجاد غفلت[۱۸] برای فرد می­باشد. غفلت، اولین گام برای رسوخ شیطان به پندار، گفتار و کردار انسان است. همان‌طور که خداوند متعال در آیه ۲۸ سوره کهف می‌فرمایند: و لا تطع من اغفلنا قلبه عن ذکرنا و اتبع هواه و کان امره فرطا؛ در این آیه تصریح گشته که غفلت، سبب هواپرستی شده و هواپرستی نیز سبب افراط و تفریط انسان و سقوط در ورطه نابودی می­شود. لذا غفلت، هم زمینه‌ساز بی‌تقوایی است و هم نتیجه آن. از این‌رو باید بسیار از آن اجتناب نمود. علاوه بر این، بایستی از هواپرستی و افراط در امور نیز اجتناب نمود، چرا که خواص و مسئولین در صورت افراط، دامنه­ی آن را به مردم می­کشانند و ممکن است کار به جایی بکشد که حتی خود خواص نیز نتوانند دیگر آنرا اصلاح کنند[۱۹].

یکی دیگر از نتایج تقوا، از بین رفتن ترس در عمل و فهم می­باشد[۲۰]. انسان در تصمیم‌گیری­های خود، به مخاطراتی که تصمیماتش در پی خواهد داشت توجه نموده و بر مبنای آن، تصمیم می­گیرد. عمده مخاطراتی که برای انسان پیش می­آید هزینه­های آبرویی، مالی و جانی می­باشد. تقوا سبب می­شود انسان راه درست را انتخاب نموده و سپس بدون ترس از مخاطرات و با توکل بر خدا، قدم در این راه بگذارد و از سرزنشِ سرزنش‌کنندگان نیز نهراسد.

[۱] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار کارگزاران نظام(۱۱/۰۸/۱۳۸۲)

[۲] بیانات مقام معظم رهبری در سالروز عید سعید مبعث(۲۹/۰۴/۱۳۸۸)

[۳] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از بسیجیان(۱۰/۰۶/۱۳۷۸)

[۴] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار کارگزاران نظام(۱۱/۰۸/۱۳۸۲)

[۵] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار مردم قزوین(۲۵/۰۹/۱۳۸۲)

[۶] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار مردم قم(۱۹/۱۰/۱۳۹۱)

[۷] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اعضاى ستادهاى نمازجمعه(۰۵/۰۵/۱۳۸۱)

[۸] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اعضاى مجلس خبرگان رهبرى‌(۰۶/۱۲/۱۳۸۸)

[۹] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار کارگزاران نظام(۱۱/۰۸/۱۳۸۲)

[۱۰] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار کارگزاران نظام(۱۱/۰۸/۱۳۸۲)

[۱۱] بیانات مقام معظم رهبری در اجتماع بزرگ مردم کرمانشاه(۲۰/۰۷/۱۳۹۰)

[۱۲] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار کارگزاران نظام(۱۱/۰۸/۱۳۸۲)

[۱۳] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار رئیس و مسئولان قوه‌ى قضائیه(۰۷/۰۴/۱۳۸۸)

[۱۴] بیانات مقام معظم رهبری در اجتماع بزرگ زائران و مجاوران حضرت رضا(ع)(۰۶/۰۱/۱۳۷۹)

[۱۵] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اعضاى مجلس خبرگان رهبرى(۱۹/۱۲/۱۳۸۹)‌

[۱۶] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اعضاى مجلس خبرگان رهبرى(۰۶/۱۲/۱۳۸۸)

[۱۷] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با جمعی از طلاب و روحانیون(۲۲/۰۹/۱۳۸۸)

[۱۸] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری(۰۲/۰۷/۱۳۸۸)

[۱۹] بیانات مقام معظم رهبری در خطبه‌های نماز جمعه‌ی تهران(۲۹/۰۳/۱۳۸۸)

[۲۰] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری(۰۲/۰۷/۱۳۸۸)