به گزارش” صبح رابر”خانواده به عنوان رکن اصلی جوامع بشری والبته سرنوشت ساز،این اجتماع کوچک قطع نظر از کارکرد روانی اش که کانونی آرامش زااست؛بستر ومکانی است که برای رفع نیازمندی های حیاتی وعاطفی انسان بناشده است.اهمیت تشکیل خانواده و شئون و اصول مربوط به آن در دین اسلام آشکارتر از آن است که نیازی به اثبات داشته باشد و همین اهمیت هم باعث شده است که خداوند در قرآن سازنده‌ترین مطالب را در این‌باره مطرح کند.
خانواده از جمله نهادهای مقدس و مهم در زندگی انسان‌هاست بالاترین و بهترین نعمتها برای زن و مرد نعمت”خانواده” است. انسان نباید وقتی ازدواج کرد و تشکیل خانواده داد از یاد خدا غفلت ورزد. کانون خانواده مکتبی است که باید اعضای خانواده در آن ترقی و رشد معنوی پیدا کنند و از این نعمت بزرگ به نحو احسن استفاده کند.

خداوند مرد را برای زن و زن را برای مرد خلق کرده است تا تشکیل خانواده بدهند و در کانون گرم خانواده آرامش و اطمینان خاطر یابند.

محیط خانه باید محل زدودن و زائل شدن نگرانی ها و اضطراب خاطرها باشد. قرآن کریم محیط خانه را چنین بیان کرده: خانه محلی است که سر تا پا رافت و مهربانی و رحمت است.

بنابر این، هرگونه رفتاری که باعث به سردی گرائیدن کانون گرم خانواده می شود نوعی کفران نعمت است. خانه ای که در آن سوء ظن و بی اعتمادی به یکدیگر راه یافته باشد دیگر هرگز شایسته نزول برکات و رحمت خداوند نیست، بلکه غضب خداوند بر آن باریدن خواهد گرفت و محل امن و آسایش و آرامش به مرکز دلهره و ناراحتی و بیماریهای گونا گون روانی مبدل خواهد شد.
اصول زندگی
خداوند در قرآن اصولی را برای خانواده بیان کرده و خود را به طور مستقیم در آن دخیل دانسته است، از جمله انتخاب درست همسر، رزق و روزی خانواده و داشتن فرزند.
اگر نیت نیکی در اصلاح روابط خانوادگی داشته باشید، خداوند خود شما را یاری کند:
«و اگر از جدایی و شکاف میان آن دو(همسر) بیم داشته باشید، یک داور از خانواده شوهر و یک داور از خانواده زن انتخاب کنید(تا به کار آنان رسیدگی کنند). اگر این دو داور، تصمیم به اصلاح داشته باشند، خداوند به توافق آن‌ها کمک می‌کند زیرا خداوند، دانا و آگاه است.»(نسا، آیه۳۵)
حذف کامل آنچه در نظام خانواده حتی به قدر اندکی خلل ایجاد کند، خواه همسایه باشد، خواه ماهواره و…
«….گفت کیفر کسى که قصد بد به خانواده تو کرده چیست جز اینکه زندانى یا(دچار) عذابى دردناک شود.»(یوسف، آیه ۲۵)
فقط خداسالاری؛ نه زن‌سالاری و نه مردسالاری:
«ای پیامبر! چرا چیزی را که خدا بر تو حلال کرده به خاطر جلب رضایت همسرانت بر خود حرام می‌کنی و ….»(تحریم، آیه یک)

زن و شوهر هر قدر در مقابل خدا مسئولیت پذیر اند در زندگی هم همین طور است .

تهذیب نفس فلسفه ازدواج

اگر ملاک ازدواج این باشد که زن یا مرد چقدر به آفریننده خود پایبندند ، به همان میزان به خانواده خود پایبندهستند ، از این رو بر زن و مرد لازم است که در پرتو کانون گرم خانواده به تکامل دست یازند و همدیگر را با برخوردی از”صبر” و شکر”که دو رکن ایمان است یاری کنند. شرع مقدس اسلام در تشکیل خانواده تنها به ارضا غریزه جنسی نظر ندارد اگر چه این نکته مهم نیز جزیی از فلسفه ازدواج است و اسلام برای حفظ عفت عمومی در جوامع بشری به دختران و پسران بالغی که نیاز به ازدواج دارند امر به پیوند و تشکیل خانواده کرده است. بلکه نکته مهمتری که اسلام از پی ازدواج و تشکیل خانواده دنبال می کند عبارت از تهذیب نفس است، زیرا محیط خانه و کانون گرم خانواده را بهترین مکتب برای خودسازی و کسب کمالات می داند. حال اگر از این مکتب ارزنده و حیات بخش و انسان ساز درست استفاده نکنیم و یا  آن را از هم بپاشیم تقصیر اسلام نیست. بلکه خود مقصر هستیم که با عوامل گوناگون باعث سردی کانون خانواده یا از هم پاشیدگی آن شده ایم.

آرامش موضوع اصلی خانواده
طبق فرمایشات رهبر معظم انقلاب در دیدار صدها نفر از زنان فرهیخته و نخبه، تشکیل یک مرکز عالی فرا قوه ای ضرورت دارد و باید باید با نگاهی نو و دقیق به زندگی سیده زنان عالم، خصلتهای برجسته ایشان نظیر تقوا، عفت، طهارت، مجاهدت، شوهرداری، فرزندداری، سیاست فهمی و حضور در مهمترین عرصه های حیات یک انسان را به معنای واقعی کلمه، الگو قرار داد و از ظرفیت عظیم زنان، به شکل صحیح و سالم در تکریم خانواده استفاده کرد.

در اسلام همه کارها بر اساس همکاری و همدلی اعضا -بویژه زن و شوهر- بنا نهاده شده است و درتصمیم گیری ها وانجام کارها باید به گونه ای برنامه ریزی شود که در همه حوزه ها حضور مؤثر و برجسته زوجین بویژه خانم به عنوان بانوی خانواده احساس شود.

در آیات آمده است که برای شما از جنس خودتان همسرانی آفرید تا به‌ واسطه آن‌ها آرامش یابید و میان شما دوستی و محبت قرار داد….»(روم، آیه ۲۱) خداوند در این آیه، هم‌کفو و هم‌عرض بودن و وجود رابطه محبت‌آمیز براساس مودت و رحمت بین همسران را مایه آرامش عنوان می‌کند.
همچنین خداوند در آیه۲۲۳ سوره مبارکه بقره و ۳۳سوره مبارکه نور، بقای نسل آدمی و کنترل غرایز جنسی را از دیگر اهداف ازدواج عنوان و تاکید می کند که نباید ازدواج را فدای تامین غریزه جنسی کرد.
جایگاه خانواده در اسلام

اسلام اساس خانواده را بر مودت ورحمت می داند وبرحفظ وتشکیل آن تأکید زیادی دارد.مثلاً در این آیه ۳۲ سوره مبارکه نور در مورد اهمیت تشکیل خانواده می فرماید«وانکحوا الأیامی منکم والصالحین من عبادکم وامائکم إن یکونوا فقراءَ یغنهم الله من فضله والله واسع علیم»

در محیط خانواده ؛فرزند نیاز تکوینی ومستقیم خود را به پدر ومادر تأمین می کند وزن وشوهر نیاز جنسی وعاطفی خود را به وسیله یکدیگر برطرف می کنند.

اسلام برای خانواده از ابتدای تشکیل آن برنامه ویژه ای دارد .نحوه معاشرت اعضای خانواده؛روابط والدین وفرزندان هریک دستورات خاصی دارد.

از دید اسلام اساس زندگی خانوادگی برمحبت وعشق بنا شده است.خدواند در قرآن در آیه ۲۱ سوره مبارکه روم می فرماید:

«  ومن ایاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکنوا الیها وجعل بینکم موده ورحمه ان فی ذلک لایات لقوم یتفکرون»

واز نشانه هی او اینکه همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا درکنار انان آرامش یابید؛ومیانتان مودت ورحمت قرار داد در این نشانه هایی است برای گروهی که تفکر می کنند.

هدف خداوند از بیان آیه این است که میان دو همسر مودت ومهر ومحبت برقرار باشد ودر کنار هم احساس آرامش کنند .بنابراین اصل در زندگی خانوادگی وجود فضایی آرام ومحبت آمیز است .زن وشوهر باید سعی کنند که در محیط خانواده؛میان اعضاءآرامش به وجود آید وروز به روز ؛عواطف ومحبتشان به هم بیش تر شود.

برترین  الگوی خانواده دراسلام

اسلام اهل بیت پیامبر اکرم را به عنوان نمونه ی کامل از خانواده برتر معرفی وصلاحیت الگویی آن را بای جهانیان امضاء کرده است.

خداوند سبحان در آیه ۳۳سوره مبارکه احزاب این خانواده را از هرگونه رجس وپلیدی مبرا دانسته است.«انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت ویطهرکم تطهیرا»

آیه مباهله هم در باره اعضای این خانواده نازل شده وعظمت معنوی وعرفانی آنان را به نمایش گذاشته است.

این خانواده از پیوند ملکوتی حضرت علی(علیه السلام )وفاطمه(سلام علیها)تشکیل شده که آن دو مصداق اتم انسان کامل هستند.طبق گفته پیامبر گرامی(صلی الله علیه وآله)این دو کفو وهمتای همدیگر هستند وپیوند آن دو در آسمانها ونزد عرشیان برقرار شد ودر جمع زمینیان تحقق عینی یافت.پیامبر همچنین این خاندان را اسوه والگوی امت خویش خوانده وفرمود:زندگی علی(علیه السلام) وفاطمه(سلام علیها)سراسر الگوست؛همسر داری علی؛مدیریت اودر خانه وخانواده؛شوهر داری فاطمه؛خانه داری وتربیت فرزند او در عالم نظیر ندارد وتا قیامت برای جهانیان نور افشانی می کند.

خانواده کانون عبودیت پروردگار

اصلی ترین کار برای تحول وارتقای فرهنگی جامعه ارتقای فرهنگ دینی در خانواده است.دین مبین اسلام,به عنوان برنامه ای جامع ومدون؛دستورهای دقیق ومنظمی را برای سعادت دنیوی واخروی انسانها ارائه کرده است. که یکی از عمده ترین دستورهای اسلام برای پیروان خود مداومت بریاد خداوند متعال است.از نظر اسلام وقرآن ؛یاد خدا آرامش بخش دل ها وتأمین کننده بهداشت روانی است.«الا بذکرالله تطمئن القلوب»آگاه باشید که با یاد خدا دلها آرام می گیرد.

اولیای دین هم ؛با توجه به اهمیت خانواده در حیات انسانی مطالب ارزشمندی رابیان نموده اند که توجه به قرآن واحادیثی که از ائمه به ما رسیده است تضمین کننده موفقیت وکامیابی خانواده می باشد.

مطالعه منابع دینی نشان می دهد که محور واساس پایداری خانواده ورضایت زناشویی در گروه مودت ورحمت میان همسران است که از آن به عنوان حسن خلق تعبیر می شود.

پس با این مقدمه به بیان اولین وبژگی خانواده های قرآنی که همان اخلاق خوش (نیکو)است می پردازیم ودر مباحث بعدی به ویژگیهای دیگر می پردازیم.

خوش اخلاقی ومودت

زن وشوهر به خاطر خود وفرزندانشان لازم است یک سلسله مسائل اخلاقی را که قرآن مجید وروایات برآن تأکید دارند را رعایت کنند.

همسران به خاط معاشرت نزدیکی که باهم دارند بیش از همه نیاز مند رعایت این اصل مهم یعنی خوش خلقی وپرهیز از بدخلقی هستند خانواده ای که افراد ان با روی خوش وگشاده با یکدیگر برخورد می نمایند؛با نشاط .وپر انرژی است.در رابطه با آراسته بودن به حسنات اخلاقی در منابع اسلامی بسیاری از آیات وروایات مردان را به خوش اخلاقی با همسرانشان فرا می خوانند.قرآن کریم در آیه ۱۹سوره مبارکه نساء به مردان دستور می دهد با همسران خود به طور شایسته رفتار کنند.

عاشروهن بالمعروف:با همسران خودبه شایستگی ونیکویی معاشرت نمایید.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله)نیز فرمود:خیرکم خیرکم لأهله وأنا خیرکم لأهلی بهترین شما کسی است که برای خانواده خود بهترین است ومن بهترین افراد برای خانواده هستم.

برهمین اساس بود که امام صادق(علیه اسلام)در مورد حسن خلق وابراز عشق وعلاقه پیامبران می فرمایند: من اخلاق الانبیاءحب نساء   از اخلاق پیامبران(علیهم اسلام) دوست داشتن زنان است.

انس در باره شخص رسول خدا می گوید:ایشان با خانواده اش مهربان وبلکه مهربان ترین مردم نسبت به فرزندان وخانواده بود.همچنین طبق روایتی از انس زمانیکه از عایشه پرسیدن اخلاق پیامبر با خانواده اش چگونه بود ؟گفت:نیک خوترین مردمان بود .نه دشنام می داد ونه بد زبانی می کرد ونه اهل هیاهو به راه انداختن در کوچه وبازار بود ونه بدی را به جبران می کرد؛بلکه می بخشید وگذشت می کرد.

مدارا وگذشت

یکی دیگر از ویژگیهای خانواده هایی که قرآن را الگو واسوه خود قرار داده اند عفو وگذشت در مقابل اشتباه وخطاهایی است که خواسته یا ناخواسته از دوطرف سر می زند.زن امکان دارد در مسئله خانه داری؛پخت وپز؛رعایت حق شوهر دچار خطا گردد؛مرد نیز ممکن است در رفتار وکردار؛اخلاق وروش دچار اشتباه شود که همه این اشتباهات قابل گذشت واغماض است.در آموزه های دینی واسلامی برمدارا وگذشت وصبر تأکید فراوان شده است.

که به فرموده قرآن مجید عفو وگذشت از موارداحسان؛آراسته به احسان محبوب خدااست

«والعافین عن الناس ولله یحب المحسنین» آل عمران/۱۳۴

در روایات فراوانی نیز برگذشت ومدارا کردن همسران در مقابل اشتباهات وبد خلقی یکدیگر تأکید شده است.پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)در باره صبر بربدخلقی زن وتحمل او می فرماید:

(من صبر علی خُلق امراه سیه الخلق واحتسب فی ذلک الأجر أعطاه الله ثواب الشاکرین فی الآخره)

کسی که برای نیل به پاداش الهی براخلاق بد همسرخود صبر کند ؛خداوند ثواب شاکران را به او عطا خواهد کرد.

امام باقر(علیه السلام)در توصیه زنان به صبر براذیت های شوهر می فرماید:

(جها د المراه أن تصبر علی ما تری من أذی زوجها وغیرته)

جهاد زن آن است که برآزارهای شوهر وغیرت ورزی بی مورد او صبر کند.

براساس همین آیات وروایات است که عفو محبوب خدا؛واجرعفو کننده برخدا است.مرد وزن اگر درهنگام خطا عفو وگذشت را شیوه رفتاری خود قرار دهند ومدتی این رفتار نیک را تمرین کنند پس از اندک زمانی به این صفت ملکوتی آراسته خواهند شد ودر پرتو همین آیات وروایات زندگی شیرین وموفقی خواهند داشت.

تربیت نسل توحیدی

از تکالیف والدین ؛کوشش در رشد وپرورش استعدادها ی کودک در حد امکان وتوانایی ؛مراقبت در رفتار وکردار خود درجایگاه الگوی کودک؛اعمال نفوذ در طفل برای یافتن کرامت نفس است.برای رسیدن به این اهداف خانواده باید مرکز آموزش اخلاق؛دفاع از حق وپرهیز از غرور بیجا باشد.چرا که که کودک بیشتر وقت خود رادرخانه می گذراند.از این رو مسایل بیشتری را به وِیژه در جنبه های اخلاقی ورفتاری می آموزد.

فرزندان در خانواده هایی که قرآن وآموزه های آن را الگوی خود قرار داده اند.مورد تکریم واحترام قرار گرفته وبا شخصیت بار می آیند؛به سئوالات آنها به صورت منطقی ومتناسب با میزان درک وفهم آنها پاسخ داده می شود ؛شجاع بار می آیند.

در این گونه خانواده ها پدر ومادر بی جهت بین فرزندانش فرق نمی گذارند واز این طریق حس حسادت وکینه توزی که یکی از رذایل اخلاقی است را از بین برده وحس عدالت پروری را تقویت می کنند.

در سخنی ؛امیر مؤمنان امام علی(ع) به فرزندگرا میش امام حسن(علیه السلام)فرمود:

(وانما قلب الحدث کالارض الخالیه ما القی فیها من شیء قبلته)

قلب کودکان چونان زمین کاشته نشده آمادگی پذیرش هر بذری است که در آن پاشیده شود.

با مطالعات انجام شده روشن شد که خانواده پایدارترین واساسی ترین نهاد انسانی است که با تأسی از الگوها ونمونه هایی که دین اسلام در کتاب خود قرآن از آنها یاد کرده می تواند سعادت وبهروزی را نصیب زندگی خود وجامعه کند وبتواند بهترین عواملی که باعث موفقیت وسعادتمندی خانواده می شود را در زندگی خود پیاده کند واز این طریق جامعه را از هرگونه پلیدی ورجس پاک کند.

آسیب‌های زندگی
خداوند در قرآن بیش از ۵۰آسیب را متوجه خانواده می‌داند که انسان‌ها در خلال دغدغه‌ها و گرفتاری‌های زندگی از آن غافل می‌شوند و گاه نابودکننده بنیان خانواده است، از جمله ارتکاب به گناه، خودبرتربینی و رواج تجملات در زندگی.
خدا آیات خود را برای شما این‌گونه بیان می‌کند، باشد که تفکر کنید.(بقره، آیه۲۴۲)
خانواده مطلوب از دیدگاه اسلام دارای کارکردهای مهمی است که می تواند باعث سعادت و پیشرفت انسان ها شود. چنین خانواده ای، از این جهت، برتری ها و مزیت های بسیاری بر خانواده های غیراسلامی دارد. تشریح و تبیین خانواده اسلامی در مجامع علمی و رسانه های عمومی می تواند باعث کاهش مشکلات اجتماعی امروز جهان شود و کانون خانواده ها را قدرتمندتر کند.

در واقع تقویت نقش خانواده ها، مهم ترین عامل در راستای حل مشکلات اجتماعی و فرهنگی جامعه است و لازم است که همه مدیران و برنامه ریزان فرهنگی به این مسأله مهم توجه کنند و برنامه های خود را در این راستا قرار دهند.

اگر خانواده را نهادی مقدس ندانیم و حرمتی برای آن و برای اعضای آن قائل نشویم زندگی قطعاً رو به اضمحلال و نابودی خواهد رفت. شرایط روحی طاقت فرسا بر خانواده حاکم خواهد شد. فرزندان تربیت غلطی پیدا می‌کنند و اثرات نا مطلوب آن در جامعه آشکار می‌گردد.
اسلام دین جاویدانی است که عمل به دستوراتش جز منفعت مادی و معنوی چیزی در بر نخواهد داشت. شاید برخی دستورات از نظر علم امروز پذیرفته نخواهد بود، باید گفت علم امروز در قبال آن عاجز است و ناگزیریم تعبداً بپذیریم و عمل کنیم تا با مشاهده آثار آن پی به حکمت این فرامین ببریم.

خانواده نیز نهادی است که اسلام توجه بسیاری بر آن می‌شود و فرامین زیادی برای قوام و پایداری‌اش صادر شده. تنظیم صحیح این دستورات خود یک نظریه کلی و مفصل خواهد شد که توان اصلاح همه جوامع را خواهد داشت. به شرط عملی ساختن آن.بنابراین خانواده آرمانی قرآن، خانواده‌ای است که آماده پذیرش و پرورش انسان است.

اگر زندگی انسان هدفمند باشد آثار فراوانی از آن به‌جا و یادگار می‌ماند، اما ارزشمندترین ثمره و نتیجه زندگی فرزند صالح و شایسته است.والدین باید الگوهای الهی و اسلامی را به فرزندانشان معرفی کنند، قرآن را در کودکی به فرزندانشان بیاموزند، برای دین بچه‌ها هزینه کنند، همان‌گونه که فرزندان خود را در مقابل بیماری‌های جسمی واکسینه می‌کنند باید اخلاق، اعتقادات و رفتار آنان را در مقابل انحرافات بیمه کنند.

از واجبات تاکید شده در مکتب اسلام”خودسازی” است. همان گونه که وظیفه داریم تهذیب نفس و خودسازی کنیم. باید در اندیشه ساختن دیگران هم باشیم و برای ساختن دیگران، اولین و مهمترین گام ساختن خانواده است. خداوند در سوره تحریم آیه ۶ می فرماید: ای کسانی که ایمان آورده اید،خود و خانواده خویش را از آتش دوزخ نگاه دارید.

وقتی پیامبر گرامی اسلام به رسالت مبعوث شد فرمان یافت که خویشاوندان خود را از خدا بترساند، یعنی سازندگی جامعه را از ساختن خویشاوندان خود شروع کند. خداوند در سوره شوری آیه ۲۱۴ به ایشان فرمود: “ای پیغمبر خویشاوندان خود را از خدا بترسان”. یعنی سازندگی جامعه را از ساختن اقوام و خانواده شروع کن .پس اول خانواده خویش را بساز،سپس به ساختن جامعه بپرداز.

خود سازی و ساختن زن و تربیت فرزندان از جمله وظائف بسیار بزرگ پدران است و این مهم تنها در سایه خویشتنداری میسر است. بدانیم که هرگز مکتبی برای خودسازی و تربیت صحیح فرزندان و رشد شخصیت معنوی آنها، بهتر از محیط خانه پیدا نمی شود.

براین اساس در فرهنگ اسلامی، تولی و ولایت پذیری امری مهم و اساسی است؛ زیرا هر یک از افراد جامعه از مرد و زن، نسبت به دیگری ولایت دارد و براوست که نه تنها خود را به ایمان مجهز و به عمل صالح مسلح نماید بلکه دیگران را نیز بدان بخواند و در حوزه امر به معروف و نهی از منکر هدایت و تربیت دیگری را به عهده گیرد. از اینرو همواره نقش های متقابلی نیز برای همگان تعریف می شود و هر حقی مسئولیتی و هر مسئولیتی حقی را به دنبال می آورد.

انتهای پیام /

منابع

قرآن کریم

تفسیر نمونه جلد۲؛آیت الله مکارم شیرازی

اخلاق در قرآن،محمد حسین اسکندری؛انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)

نظام خانواده در اسلام؛استاد حسین انصاریان؛انتشارات ام ابیها

کانون مهر ورزی؛عباس پسندیده؛انتشارات مرکز امور زنان وخانواده نهاد ریاست جمهوری

دینداری ورضا مندی خانوادگی؛مجتبی حیدری؛انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)

انتهای پیام /