استان کرمان از شمال به استانهای خراسان جنوبی و یزد، از غرب به استان فارس، از جنوب به استان هرمزگان و از شرق به استان سیستان و بلوچستان محدود می شود. گستردگی استان در حدود ۱۷۵۰۰۰ کیلومترمربع و ۱۱درصد وسعت کشور را تشکیل می دهد و بعد از استان سیستان و بلوچستان دومین استان پهناور کشور است.

شهر کرمان مرکز این استان در ارتفاع ۱۷۵۰ متری از سطح دریا است. متوسط حداکثر دما در شهر کرمان ۲۵.۷+، متوسط حداقل ۷.۹+، و متوسط دمای روزانه ۱۶.۸+ درجه سانتیگراد می باشد. در شهر کرمان سالیانه حدود ۸۵ میلیمتر باران می بارد.

استان‌ کرمان‌ از نظر جاذبه ‌های‌ طبیعی‌ یکی‌ از مناطق‌ جالب‌ توجه‌ ایران‌ است‌. چشمه ‌های‌ آب ‌معدنی‌ و گرم‌، تفرجگاه‌ها، فضاهای‌ سبز، ارتفاعات‌ و قله‌ها، دریاچه‌ها و آبگیرها، مناطق‌ حفاظت‌ شده‌ وجاذبه‌ های‌ ویژه‌ کویری‌ از جمله‌ عناصر زیبای‌ طبیعی‌ استان‌ هستند. نگاهی‌ به‌ سیمای‌ جهانگردی‌ شهرستان‌های ‌استان‌ توان‌های‌ بالقوه‌ و بالفعل‌ این‌ استان‌ پهناور را بیش‌ از پیش‌ آشکار می ‌سازد. سابقه‌ سکونت‌ و استقرار انسان‌ در سرزمین‌ کرمان به‌ هزاره‌ چهارم‌ قبل‌ از میلاد می‌رسد. این‌ منطقه‌ یکی‌ ازقدیمی ‌ترین‌ نواحی‌ ایران‌ به‌ شمار می‌رود و در گذر زمان‌ گنجینه‌های‌ فرهنگی‌ و تاریخی‌ گرانبهایی‌ در آن‌ پدید آمده‌ است‌ که‌ جلوه‌هایی‌ از تمدن‌ و مدنیت‌ ایرانی‌ را به‌ نمایش‌ می‌گذارد. هر فضای‌ تاریخی‌ کرمان‌ بیانگر بخشی ‌از زوایا و ابعاد زندگی‌ مردم‌ و حکومت‌های‌ محلی‌ این‌ مرز و بوم‌ است‌.

براساس آخرین تقسیمات کشوری، استان کرمان دارای ۱۱ شهرستان، ۷ شهر و ۳۱ بخش است. شهرستان‌های آن عبارت‌اند از: بافت، بردسیر، بم، جیرفت، راور، رفسنجان، زرند، سیرجان، شهربابک، کرمان، و کهنوج.

یخدان زریسف

یخدان تاریخی زریسف کرمان با خشت گل بنا شده و نشان دهنده معماری کهن کویرنشینان است. یخچال زریسف مربوط به دوره قاجار است و در کرمان، خیابان زریسف(شهداء)، چهار راه آلاشت واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۳۵۱۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. عناصر تشکیل دهنده این یخدان : عبارتند از : مخزن ، حصار ، استخر ، چاله یخ ، و مهم تر از همه اینکه پلان مخزن دایره ای شکل است که گنبدی از نوع پستو بر روی آن احداث کرده اند .- چال یا گودال یخدان، گنبد مخروطی شکل و یا به اصطلاح خول.گنبد مخروطی را با چینه گلی و ضخیم ساخته اند؛ تا بدین وسیله حرارت بیرون به درون کمتر سرایت کند.

تونل ورودی چند متر با چال فاصله دارد تا هوای بیرون به سرعت وارد نشود.تاج دیواره های یخدان در قسمت تزئینی متشکل از حداقل یازده مثلث است.نقش این دیواره ها ایجاد سایبان روی یخدان و همچنین جویی بوده که آب در آن یخ می زده است.

این یخدان ها معمولا در کنار قنوات ساخته شده بودند و جوی هایی در کنار این یخدان ها بوده که با قرار گرفتن آب در این جوی ها و سرمای زیر صفر شبانه کویر باعث یخ زدن آب می شده و این یخها را تکه تکه ؛جمع آوری می کردند و داخل چاله یخ می ریختند تا در تابستان از آن استفاده کنند . علاوه بر این یخ ها از برف های که در زمستان جمع آوری می شد نیز استفاده می کردند . جوی ها و همچنین قسمتی که به آن استخر می گفتند متاسفانه تخریب شده است. داخل این یخدان گودی یا چاله نسبتا عمیقی وجود دارد که در حدود ۵ متر ارتفاع آن بوده که باعث می شده یخ های جمع آوری شده همچنان تازه بماند و در طول تابستان از آن استفاده کنند.کف این گودی یا چال از سنگ یا آجر ساخته شده است.

این سازه و خیلی از سازه های شبیه به این اثر خلاقیت و تراوش فکری مردمی است که در جایی زندگی میکردند که تابستانهای گرم و زمستانهای سردی داشته و این خصوصیت آنها را وا داشته تا از این موهبت خدادادی استفاده کنند و برای رفاه زندگی خود اندیشه ای نو در اندازند /حاصل ا این اندیشه معماری است که اکنون سایر اقوام را به تحسین واداشته است.

صفه عزاخانه کرمان

صفه عزاخانه کرمان در سالهای ۷۴۱ هجری قمری هنگامی که بازار مظفری ساخته می شد این صفه نیز در همان زمان به دست آل مظفر بنا شده است .سردرب ورودی این صفه بسیار باشکوه و بزرگ است .کاشی کاری ها و تزئینات زیبایی مثل مسجد جامع در آن به کار رفته است . این صفه در کنار مسجد بزرگ کرمان یعنی همان مسجد جامع مظفری محل گرد آمدن عاشقان سالار شهیدان است که در ایام محرم و صفر عزاداری می کنند.

طاق های داخلی این صفه مثل بسیاری از اماکن تاریخی دوره مظفری است و آجرها به صورت ضربی در هم قفل شده اند .نمای بیرونی این صفه نیز از تزینات زیبایی برخوردار است . اشعار محرمی و عموما اشعار شاعر بزرگ نهضت عاشورا یعنی محتشم کاشانی با خط زیبایی مزیین شده است .سنگهای حکاکی شده ای از روز عاشور روی دیوار این صفه نیز خود نمایی می کند که به زیبایی این عزاخانه افزوده است.

هر چند این عزاخانه اکنون بسیار وسعت دارد ساختمانی به آن اضافه کرده اند ،اما زیبایی ساختمان قدیمی هنوز حفظ شده است . از طرفی بزرگترین چادر عزاداری در کرمان، چادر عزاداری صفه عزاخانه است که مساحت آن در حدود ۱۰۰۰ متر مربع است. ، قدمت این چادر در حدود ۵۰ سال می باشد که افراد مسن آنرا به خوبی به یاد دارند.

موزه ساعت کرمان

موزه ساعت کرمان یکی از مکان های دیدنی در این استان می باشد ودر خیابان شهدا(زریسف) واقع شده است. ساعت‌های مختلف ساخت قدیم و ساعت‌های چوب ساز را به معرض نمایش گذاشته است. در این موزه ساعت‌هایی که در عصر ناصرالدین شاه به سفارش دربار ساخته است,و همچنین ساعت‌هایی که هنگام افتتاح راه آهن جمهوری اسلامی به تعدادی از افراد اعطاء شده است، وجود دارد.

ساعت‌های دست ساز هندوستانی که ۱۵۰ سال پیش از طریق بمبئی به بندرعباس و از آنجا به کرمان وارد شده ‌، بخش قابل توجهی از ساعت‌های این موزه است. قدیمی‌ترین ساعت موزه کرمان که مربوط به ۳۰۰ سال پیش است‌ و همچنان کار می‌کند، بر جذابیت ساعت‌های این موزه افزوده است.همچنین در این موزه تعدادی از سکه‌ها و تمبرهای قدیم وساعت های زیبای دست ساز نیز نگهداری می‌شود.این مکان هر ساله پذیرای گردشگران تاریخ دوست است.

موزه دفاع مقدس کرمان

باغ موزه دفاع مقدس کرمان به عنوان یکی از بزرگترین باغ موزه های دفاع مقدس کشور در زمان ریاست جمهوری آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در شهر کرمان ساخته شد. این ساختمان با الهام از معماری ایرانی و سنتی کرمان و با توجه به اقلیم و سازه های سنتی از قبیل بادگیر های کرمان و با توجه به اقلیم و استفاده از مصالح اقلیمی طراحی و ساخته شده است . موزه دفاع مقدس خاطرات جنگ و دوران دفاع مقدس و دلاور مردی ها و رشادت های لشکر۴۱ثارالله را در دوران دفاع مقدس خاطرات دفاع و روز های جنگ و انقلاب را در خود برای نسل های آینده نگه می دارد .

این بنا در مرکز شهر کرمان در کنار میدان شهدا در شهر کرمان قرار گرفته است و دسترسی کاملی را داراست . موزه دارای تالارهای مختلفی است که در هر کدام به بخشی از وقایع جنگ پرداخته است. در تالار عبرت اسناد بی کفایتی حکومت های قبلی در پاسداشت از کشور ایران و مردم آن آمده است، در دیگری اسناد مربوط به شروع جنگ به وسیله حکومت بعث عراق آمده و گزارش تحرکاتی که دشمن قبل از جنگ داشته و کمبود امکانات و عدم تجهیز نیروهای مردمی در آغاز جنگ و بی مسئولیتی برخی که موجب شد دشمن گستاخانه به شهرهای کشور یورش بیاورد.

در یک تالار هم به جنگ نابرابر ایران و عراق جنگ نامتعارف که همراه با بمباران شیمیایی و …. بوده اشاره کرده است و برخوردهای نامناسب عراقی ها با اسرای ایرانی و انواع شکنجه هایی که به اسرای ما تحمیل می کرده اند و در مقابل صبر و استقامت نیروهای ایرانی که فرماندهان عراقی را به ستوه آورده بود. در قسمتی از تالار هم عکس هایی مربوط به کمک های مردمی در پشت جبهه ها، دست ساخته های اسرا و ابتکارات آنها در حین اسارت قرار گرفته است. در راهروها تابلوهای نقاشی نصب شده که حماسه هشت سال دفاع مقدس را به تصویر کشیده است و در بخش هایی هم عکس هایی از شهدا، لوازم شخصی آنها، دست نوشته ها، نامه ها، وصیتنامه ها و تجهیزاتی که رزمندگان از دشمن مزدور به غنیمت گرفته اند برای بازدید قرار گرفته است.

فضای روباز موزه گنجینه: فضای روباز محل نمایش سلاح های جنگی سنگین است که بیشتر آن ها غنیمت می باشند هم چنین ماکت منطقه عملیاتی کربلای ۵ در شلمچه به نمایش گذاشته شده است. از نکات قابل تامل این است که فضای ساخته شده برای عملیات کربلای ۵ به قدری زیبا شبیه سازی و بازسازی شده که افراد بازدید کننده احساس می کنند در منطقه عملیاتی شلمچه حضور دارند.قسمتی دیگر از فضای روباز موزه به گلزار شهدا اختصاص یافته است که شامل ۸ هزار لوح قبور شهدای استان های کرمان و سیستان و بلوچستان می باشد و به صورت نمادین به تفکیک هر شهرستان ایجاد شده است.

موزه مطبوعات استان کرمان

موزه مطبوعات استان کرمان با پشتوانه ای یکصدساله روزنامه نگاری تنها موزه مطبوعات کشور است که در آن می توان عمق راه پیموده شده مطبوعات محلی کرمان در یک قرن اخیر را به وضوح دید. در دی ماه ۱۳۸۳ محمدعلی فردوس مدیر مسئول هفته نامه فردوس کویر و رئیس وقت خانه مطبوعات کرمان پیشنهاد تاسیس این موزه را به سازمان میراث فرهنگی داد و پس از شش ماه جمع آوری اسناد، مدارک و ادوات روزنامه نگاری قدیم کرمان، با حمایتهای میراث فرهنگی، این موزه در مرداد ماه ۱۳۸۴ همزمان با روز خبرنگار در ساختمانی به مساحت ۱۰۰ متر افتتاح گردید.

در ساختمان موزه ۲ نفر از شخصیت های برجسته کرمانی سید علوی از سادات مورد احترام مردم و و ناظم الاسلام کرمانی که از روزنامه نگاران، مولفان و مشروطه خواهان نامی ایران به خاک سپرده شده اند. همزمان با افتتاح موزه از بنای یاد بود ناظم الاسلام کرمانی نیر پرده برداری کرد. یک دستگاه چاپ سنگی ۹۰ ساله، دوربین های عکاسی، آرشیو روزنامه هایی که در یکصدسال اخیر منتشر می شده اند، عکسهای قلمدان ها، عصای بعضی از روزنامه نگاران، ادوات چاپ و یک عدد قرآن خطی ۲۰۰ ساله در موزه مطبوعات جلوه هایی است از یکصد سال روزنامه نگاری در کرمان که همچنان با فراز و نشیب های بسیار به راه خود ادامه می دهد.سید علوی عارفی بود که در زمان قاجار در همین بنا به تدریس علوم دینی و موعظه مردم شهر می پرداخت که برای وی احترام زیادی قائل بودند.

در زمان هجوم آقا محمدخان قاجار به کرمان که آن فجایع را به بار آورد. وقتی به این نقطه کرمان رسید، سید علوی با قرآن و شمشیر جلوی آقا محمدخان گرفت و گفت: یا به این قرآن مردم را ببخش یا به این شمشیر بکش، آقا محمدخان نیز به او پاسخ می دهد: آن زمان که پشت دروازه های شهر مانده بودم نیامدی واسطه مردم و من شوی، تا به این حمله اقدام نکنم!سپس بدون آگاهی از اقدام خدا پسندانه ی سید علوی، دستور قتل اورا می دهد و پس از این که به او می گویند که سید مورد احترام مردم را کشته است دستور می دهد او را با احترام غسل و کفن کنند و در همین مکتب به خاک سپارند.

اما ناظم الاسلام کرمانی که در سال ۱۲۸۰ ه.ق به دنیا آمد. از رجال قابل توجه در دوران مشروطه بوده و روزنامه های نوروز و کوکب دری را مدیریت می کرده است. او در کتاب علایم الظهور خود نوشته است که وقتی از دنیا رفتم مرا در پائین قبر سید علوی دفن کنید و به احترام او هیچ نشانی از محل دفن من به جا نگذارید.

بازار کرمان

این راسته بازار از میدان ارگ شروع و به میدان مشتاقیه ختم می‌شود. هر بخش از بازار کرمان در زمان یکی از فرمانروایان این شهر ساخته شده و به خاطر برخی ویژگیهایش در ایران منحصربه‌فرد و دارای شهرت جهانی است. این بازار طولانی‌ترین راسته بازار ایران محسوب می‌شود.

اولین بخش بازار ارگ است که از میدان ارگ شروع می‌شود و تا چهار سوق گنجعلی خان ادامه دارد. این بازار به دو بخش فرعی تر به نامهای ” بازار نقارخانه” و ” بازار سراجی” تقسیم می‌شود.

محل تقاطع دو راسته بازار را چهار سوق می‌گویند. بدلیل برخورد تقاطع دو راسته بازار در محل چهار سوق گنجعلی خان در گذشته این مکان مهم‌ترین و پر ترافیک‌ترین نقطه شهر محسوب می‌شد. این چهار سوق جز مجموعه گنجعلیخان است . نمای داخلی این چهار سوق با گچبری جالب و نقاشیهای با رنگ و روغن با اینکه ۴۰۰ سال از ترسیم آنها می‌گذرد هنوز زیبایی خود را حفظ کرده‌اند تا قبل از ورودی معماری جدید و تداخل معماری غربی، گنبدهای بازار به صورت یک باند به هم پیوسته بوده و از مرتفع‌ترین بناهای شهر بعد از مسجد جامع محسوب و از مرتفع‌ترین گنبد شهر به شمار می‌آمده‌است.

این بازار حد فاصل بین چهار سوق و بازار اختیاری است . سبک معماری بسیار جالبی را از عصر صفوی به یاد گذاشته و در بخش جنوبی میدان گنجعلی خان قرار گرفته‌است . در سمت راست این بازار حمام تاریخی و زیبای گنجعلی خان و هجده مغازه دارد و در سمت چپ آن طاقنماهایی طراحی شده‌اند که منظره زیبایی را نشان می‌دهند.

چهارمین قسمت بازار کرمان که از انتهای بازار جنوبی گنجعلی خان شروع می‌شود و تا اول بازار وکیل امتداد می‌یابد . عناصر موجود در این بخش از بازار می‌توان مدرسه شیخیه، کاروانسرای گلشن، سه بازارچه سرداری و در انتهای آن حمام یا چایخانه سنتی وکیل را نام برد .

درانتهای بازار اختیاری و مجموعه وکیل واقع شده‌است . به دستور محمد اسماعیل خان وکیل المک حاکم کرمان در ۱۲۸۲ ه- . ق (۱۸۵۶ میلادی) و پسرش مرتضی قلی خان وکیل ثانی و اولادش مجموعه بزرگی شامل کاروانسرا، بازار، حمام، مسجد، ساخته شده که هنوز هم به نام وکیل خوانده می‌شود و بازار آن از زیباترین بازارهاست. بخش تجاری که بازار وکیل خوانده می‌شود بین مسجد جامع و ارگ قرار گرفته بود.

آثار و بقایای دایناسورها

استان کرمان یکی از معدود نقاطی است که در ایران آثار جانداران خشکی زی دوران‌های گذشته زمین‌شناسی مشاهده شده‌است . وجود منابع عظیم زغال سنگ در شمال استان کرمان بیانگر وجود خشکی وحیات گیاهی وجانوری در این بخش از ایران می‌باشد وهمچنین در این خشکی جانورانی نیز زندگی می‌کرده‌اند که فسیل‌های متعدد از این جانوران کشف گردیده و در موزه تاریخ طبیعی کرمان نگهداری می‌شود و همچنین رد پای این حیوانات نیز بر روی رسوبات دورانهای گذشته زمین‌شناسی به ویژه دوران مزوزوئیک در مناطق مختلف دیده شده‌است. رد پای کشف شده در رسوبات دوره تریاس دوران مزوزوئیک در دره نیزار واقع در نزدیکی روستای ده علیرضا در ۲۰ کیلومتری شمال زرند یکی از این نقاط منحصر به‌فرد می‌باشد.

در جریان پی جویی دایناسورها توسط تیم مشترک ایران- برزیل در نواحی شمال کرمان نخستین آثار اسکلتی دایناسورها شامل یک دندان دایناسور گوشت خوار و قطعاتی از استخوانهای نا معین در روستاهای اطراف زرند مورد شناسایی قرار گرفت که بخشی از ردپای این دایناسور متعلق به ۱۸۰ میلیون سال پیش در عصر ژوراسیک در شمال شهرستان زرند به دلیل بی توجهی از بین رفته‌است. بررسی ردپاهای دایناسور موجود در ناحیه زرند کرمان مشخص ساخت که این آثار توسط دایناسورهای گوشت خوارتروپود ایجاد شده‌است.

تا کنون آثار دایناسورها در ایران محدود به تعدادی ردپا بوده‌است که در «دره نیزار» در شمال زرند کرمان، «بیدو» در شمال کرمان، یافت شده‌است. در جریان دومین پی جویی دایناسورها در ایران که توسط تیم مشترک ایران – برزیل در اواخر تابستان ۱۳۸۱ در نواحی شمال کرمان صورت پذیرفت نخستین آثار اسکلتی دایناسورها در ایران مورد شناسایی قرار گرفت.

قبل از آن هم، نزدیک به ۴۰ سال پیش، محققان فرانسوی مقداری از بقایای یک دایناسور را در حوالی کرمان کشف کردند. البته بقایای آن را بلافاصله به موزه تاریخ طبیعی پاریس منتقل کردند.

مسجد امام جواد معروف به مسجد باغ (لِ لِ ه) مربوط به دوره قاجار است و در شهرکرمان، خیابان شریعتی، کوچه شماره ۱۳، محله ته باغ (لِ لِ ه) واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۳۲۸۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.. این مسجد دو درب دارد که ورودی اولی طولانی تر است و درب دوم که داخل کوچه است مستقیم به مسجد راه دارد .

کاشی کاری ها و نماهای زیبای این مسجد چشمگیر و زیباست .مثل خیلی از مساجد قدیمی شهر کرمان در دوره قاجار از گچ بری ها و تزئینات آن زمان بهره مند است .صحن کوچک این مسجد دارای دو ایوان بسیار زیبا با کاشی کاری ها ،طاق ها و نماهای زیباست .محراب این مسجد زیبایی منحصر به فردی دارد و تقریبا مثل مسجد ملک توران کرمان است. (لِ لِ ه) در گویش محلی به معنای خرد و کوچک است و در تاریخ کرمان وجه تسمیه ای جداگانه دارد. شایان ذکر است ته باغ از محله های بسیار قدیمی کرمان است که خود این محله از گنیجینه های میراث فر هنگی کرمان به شمار می رود.

مسجد وکیل کرمان

این بنا ، در بازار وکیل کرمان واقع گردیده و بخشی از مجموعه ساختمانی وکیل – مشتمل بر ارگ ، بازار ، حمام ، کاروانسرا و مسجد – است که در سال ۱۱۸۷ ه .ق توسط وکیل الملک فرمانروای کرمان بنا گردیده و در دوره قاجار و دوره اخیر بازسازی ، تعمیر و تزیین شده است . به لحاظ موقعیتی در ابتدای بازار بزرگ وکیل قرار دارد.

یکی از سردربهای ورودی این مسجد در وسط بازار وکیل است و سردرب دوم به طرف کوچه باز می شود . سردرب ورودی این مسجد دارای گچ بری عصر قاجار است .محیط کنونی این مسجد به شکل مستطیل است که قبلا فقط از همین درب بازار وکیل مستقیم وارد مسجد می شد .کاشی کاریها و سنگبری های این مسجد زیبا و شکیل هستند .صحن دوم این مسجد که از طرف کوچه یعنی درب دوم میتوان وارد آن شد نیز بزرگ و قابل توجه است.

منبع:باشگاه خبرنگاران