به گزارش ” صبح رابر” سید رضا فاطمی امین معاون اسبق برنامه ریزی وزارت صنعت، معدن و تجارت در مصاحبه ای تفصیلی با خبرنگار اقتصادی شبکه اطلاع رسانی راه دانا گفت: در مورد تحریم ها دو اصل وجود دارد، اول آنکه در حال حاضر به هیچ عنوان مسأله اقتصاد کشور تحریم نیست. اصل دوم هم آنکه اگر بخواهیم با تحریم ها مقابله کنیم راهی نداریم جز اینکه قوی شویم.

تحریم ها فقط عارضه های اقتصاد ایران را نمایان تر می کنند

در ادامه فاطمی امین تصریح کرد: این روزها اقتصاد کشور مثل بیماری است که به دلیل عفونت زیادی و حادی که دارد مدام تب می کند. در شرایط تب به جای اینکه به او داروی تب بُر بدهند وی را تحریم می کنند. این تحریم قطعا اثرگذار است. چون بیمار تب دارد ولی داروی آن تحریم شده است. پس شاید برخی بگویند خب بیمار تب دارد و چون داروی تب بُر تحریم است پس مسأله بیمار، تب است. اما یک پزشک متخصص حتماً تشخیص خواهد داد که مسأله اصلی بیمار تب و تحریم داروی وی  نیست  بلکه مسأله اصلی عفونت این بیمار است که باید درمان شود.

وی در ادامه افزود: بحثی که اقتصاد ما با آن درگیر است شبیه همین مسأله است. در اقتصاد کشور ما مشکلاتی وجود دارد که چون این مشکلات حل نمی شود و تلاشی هم برای حل آن نداریم این مسائل یک سری عارضه ایجاد می کنند که تحریم باعث تشدید و بارز شدن این عارضه ها می شود. درست است که تحریم بانک مرکزی، تحریم کشتیرانی، تحریم تجهیزات کار ما را سخت می کند اما مشکل تحریم ها نیست.  به طوری که  مثلاً اگر تحریم های بانک مرکزی  برداشته شود قطعا هزینه های بانک مرکزی کاهش خواهد یافت اما هنوز آن عفونت که مشکل اصلی بود وجود دارد.

گره زدن مشکلات اقتصادی به روابط خارجی اشتباهی فاحش است

وی گفت: یک خطای بسیار بزرگی که امروز کشور با آن مواجه است و به وفور دیده می شود این است که برخی افراد همه چیز را به روابط خارجی گره می زنند. شاید از یک جهتی حرف آنها می تواند درست باشد. مصداق هایی می آورند حساب می کنند تحریم ها چقدر برای کشور هزینه ایجاد کرده است. مثلا برای یک قطعه در صنعت سه بار به ترکیه رفتند  بعد مجبور شدیم به کشور دیگر برویم و… در حالی که با عدم وجود تحریم ها به راحتی می توانستیم این قطعه را تأمین کنیم. بنابراین نمی توان گفت این حرف غلط است. اینکه گفته شود تحریم ها روی اقتصاد کشور اثر نداشته  حرف غلطی است ولی غلط تر آن است که گفته شود با برداشته شدن تحریم ها اوضاع اقتصاد کشور خوب می شود چون هنوز بیماری اصلی پا بر جاست.

این کارشناس مسائل اقتصادی کشورمان افزود: بیماری اقتصاد کشور در یک کلام آن است که زیر ساخت های نرم در کشور به شدت ضعیف و مشکل دار است. اما در توضیح این مشکل توضیح مختصری که البته مهم است و معمولاً بیان هم نمی شوند را عرض خواهم کرد.

اقتصاد کشور به زیر ساخت های فیزیکی بیشتر نیاز ندارد

فاطمی امین در تشریح این موضوع بیان کرد: بانک جهانی آخرین بار در سال ۲۰۰۵ ثروت ملت ها را مشخص کرده است. در چهار سرفصل این مهم را اندازه گیری کرده است. ثروت های طبیعی، ثروت های فیزیکی که انسان ها ایجاد کرده اند، ثروت های نامشهود و یکی هم دارایی های خارجی که به معنی منابع ارزی یک کشور است. اما در مورد ثروت های نا مشهود توضیح آنکه دارایی های نامشهود شاخصی است که مجموع قوانین و مقررات، فرآیندها، سازوکارها، سرعت انجام کارها، توان نیروی انسانی و… اندازه گیری می کند. اگر بخواهیم کل ایرن را قیمت گذاری کنیم بانک جهانی می گوید ۳۰درصد از کل ثروت ایران دارایی نامشهود است ولی برای کشوری مثل آلمان که آن را مهد صنعت دنیا می دانند فقط چیزی حدود ۱۵ درصد سرمایه فیزیکی دارد. به این معنی که تمام زیرساخت ها، جاده سازی های بی مثال آلمان، تولیدات خودرو و همه تجهیزات فیزیکی آلمان فقط و فقط ۱۵ درصد از ثروت این کشور را تشکیل می دهد و حدود ۸۰ درصد ثروت این کشور دارایی های نامشهود آن هستند.در مورد ژاپن هم وضع همین طور است.

وی گفت: اقتصاد کشور ما همانند غذایی است که برای پخت آن مواد زیاد و گران صرف شده است اما چون در اندازه ها دقت نشده این غذا قابل خوردن نیست. در کل دنیا رتبه ایران از لحاظ ثروت طبیعی هفتم است. ثروت فیزیکی خیلی زیادی هم داریم. یه این معنی که از لحاظ زیرساخت ها، ایران در دنیا جایگاه ۲۷ ام را دارد  و این نسبت به جمعیت کشور آمار خوبی است. پس یعنی تعددکارخانجات و راهها و تجهیزات و… که در حال حاضر داریم قابل قبول است. اما نکته مهم آنکه در اینجا فقط حضور فیزیکی تجهیزات و تعدد کارخانه جات و… منظور است نه میزان تولید آنها.

این کارشناس خاطر نشان کرد: در ایران سهم ثروت طبیعی ۵۹ درصد، ثروت تولید شده ۱۴ درصد و ثروت نامشهود ۲۷ درصد است. اما در آلمان ثروت طبیعی ۱ درصد ـ با توجه به اینکه آلمان یکی ازکشور پهناور آسیا با آب و هوا و طبیعت بسیار مناسب و معادن و منابع طبیعی سرشار است اما از لحاظ های فیزیکی و نامشهود آنقدر رشد داشته است که سهم منابع طبیعی ناچیز شده است ـ ثروت فیزیکی و زیرساخت ها ۱۴ درصد و ثروت نامشهود این کشور ۸۵ درصد است.

فاطمی امین در ادامه عنوان کدر: این به این معنی است ترکیب ثروت ها در ایران نامتناسب است. مثل اینکه ترکیب مواد یک غذا نامتناسب باشد. ساخت یک کارخانه سیمان در کشور چیزی حدود ۶۰۰تا ۷۰۰میلیارد تومان سرمایه گذاری نیاز دارد. این در حالی است که در ایران در حل حاضر چیزی حدود ۱۰ میلیون تن مازاد تولید سیمان داریم که صادر می کنیم. در سال ۸۴ به دلیل کمبود سیمان طرح های عمرانی کشور متوقف می شد اما در شرایط فعلی به چه میزان سرمایه گذاری شده است که مازاد تولید داریم. یا مثلا سرمایه های کلانی که صرف ساخت پالایشگاه ـ حدود ۵ هزار میلیارد تومان ـ یا تولید فولاد شده است. سرمایه گذاری ها در کشور زیاد است اما چو زیرساخت های نرم در کشور ضعیف است از این ثروت فیزیکی آنگونه که باید مورد بهره برداری قرار نمی گیرد.

عدم بهره وری در تولید به منزله عدم توجه به  سازوکارها و قوانین

وی در ادامه جهت تأکید بر بحث  اهمیت وجود زیر ساخت های نرم در اقتصاد کشور به یکی از مشکلات فعلی که عدم بهره وری  مناسب در صنعت است اشاره کرد و گفت: بهره وری زمانی زیاد می شود که ستانده بیشتر شود در حالیکه هزینه های تولید تغییری نکند. این در چه شرایطی اتفاق می افتد؟ وقتی مهارت و تخصص بالا رود. اینها همان سرمایه نامشهود است. وقتی گفته می شود بهره وری در کشوری پایین است یعنی منابع نامشهود آن پایین است. وقتی در آمار اعلام می شود که ژاپن در طول ۲۰ سال چیزی حدود ۵۰ درصد از رشد خود را از بهره وری بدست آورده است عینی تکیه بر کسب ثروت نامشهود.

کارشناس مسائل اقتصادی کشورمان گفت: پس وقتی گفته می شود بهره وری کشور پایین است یعنی دارایی نامشهود پایین است یعنی سازماندهی ها در کشور ضعف دارد. قوانین ما مشکل دارد و سازوکارها ایراد دارد و بد است. از نیروی انسانی استفاده نمی شود.

در حال حاضر اقتصاد کشور یک دلار هم به سرمایه گذاری خارجی نیاز ندارد

فاطمی امین در پاسخ به سوال که چرا تولید کنندها و مسئولان مداوم می گویند نچرخیدن تولید کشور به دلیل فقدان اعتبارات کافی است ، گفت:ما  در وزارت صنعت بر این مهم تحقیقات وسیعی داشته ایم و در حال حاضر به پشتوانه شرکت در جلسات متعددی که با تولید کنندگان داشته ایم و بازدید های گسترده ای که از کارخانه ها و مراکز صنعتی کرده ایم سخنانم را عرض می کنم نه به عنوان کسی که از بیرون فقط نظاره گر بوده و نقد می کند. در دو سال آخر مسئولیت ـ سال های ۹۱ و ۹۲ ـ مطالعاتی انجام شد که در آن حدود ۱۰۰ کارشناس و محقق در حوزه های مختلف  علی رغم مصاحبه با ۶۰۰ نفر از متخصصان کشور، حضور داشتند. یعنی یک کار مطالعاتی گسترده  که تمامی رشته فعالیت ها را دربر گرفته است و فقط به صنعت فولاد و کاشی و… محدود نشده است. مثلا در بخشی از  این تحقیقات بررسی شد وزارت صنعت و معدن و تجارت در کل چقدر به منابع مالی نیاز دارد؟ به عنوان نمونه یررسی شد اگر در حوزه صنایع غذایی بخواهیم به یک میزان مشخصی ارزش افزوده برسیم و همین طور در صنایع دیگر  جقدر به منابع مالی نیاز داریم؟ اینها را وقتی اینها با هم جمع کردیم، نتیجه این بود که کل پولی که در کشور موجود است کفایت می کند یعنی اگر در حال حاضر هیچ کشوری حتی یک دلار هم به کشور ما فاینانس ندهدو سرمایه گذاری خارجی نداشته باشیم ما باز هم نیازی نخواهیم داشت و در کارما خللی ایجاد نخواهد شد. البته بنده نمی گویم سرمایه گذاری خارجی بد است بکه میخواهم بگویم اقتصاد کشور ما محتاج سرمایه گذاری خارجی نیست و اگر کسی آمد و سرمایه گذاری خارجی را بر ما بست کشور از بی پولی نخواهد مُرد!

خارجی ها همیشه طرف برنده سرمایه گذاری در ایران بوده اند

وی در خصوص اینکه عده ای مداوم روی برداشته شدن تحریم ها و افزایش سرمایه گذاری خارجی به عنوان عملی برای رشد اقتصادی کشور و حل مشکلات تأکید می کنند، گفت: بنده از این افراد سوالی دارم، تا به حال سابقه سرمایه گذاری خارجی را در ایران بررسی کرده اند؟ خارجی ها تا به حال کجا و روی چه چیزی سرمایه گذاری کرده اند؟ می آیند در ایران سرمایه گذاری می کنند که یک معدن را خالی کند و ببرند. کدام و چند سرمایه گذار خارجی در ایران آمده و روی یک موضوع های تک سرمایه گذاری کرده است؟ سرمایه گذاری مثلا در حوزه نفت و فولاد صرف اینکه به هیج عنوان انتقال تکنولوژی نمی کنند، اشتغالزایی هم که برای ما ندارد. چند سرمایه گذار خارجی در پوشاک یا در صنایع الکترونیک ما سرمایه گذاری کرده اند؟ پایین ترین تکنولوژی ها را آورده اند و همان را هم منتقل نکرده اند.

فاطمی امین همچنین اظهار داشت: اینکه گفته می شود صنعتگران و تولید کنندگان مشکل کمبود اعتبارات دارند به این معنی نیست منابع نداریم بلکه به این معنی است که در حال حاضر منابع موجود بد تخصیص داده می شود. اولویت بندی هایی نیاز دارد و اینگونه نیست که حتما با ورود منابع مالی خارجی این مشکلات حل خواهد شد. باید عفونت ـ دارایی نامشهود ـ را درمان کرد که در غیر اینصورت محتاج منابع خارجی هستیم و قدرت چانه زنی هم در این زمینه نداریم.

ورود از موضع ضعف یعنی دادن امتیازهای بی شمار

وی در ادامه تأکید کرد: وقتی عفونت را درمان نمی کنیم و گمان می کنیم با ورود سرمایه های خارجی مشکلات حل می شود و در واقع  موضع ضعف بخواهیم در کشور ما سرمایه گذاری کنند پس مجبوریم امتیازهای زیادی بدهیم و کاری را انجام دهیم که به نفع طرف مقابل است نه آنچه خود میخواهیم. به جرأت می گویم به جز صنعت فولاد در هیچ صنعت سرمایه بر دیگری نیاز به سرمایه گذاری کلان جدید نداریم. به جز در دو حالت: ۱ـ در حالت جبران استهلاک۲ـ ایجاد اشتغال فوری در یک منطقه خاص که البته آن هم نیاز به سرمایه آنچانی ندارد.

ایجاد زیرساخت های نرم مدیریت و هوشمندی میخواهد نه پول و تبلیغات

معاونت برنامه ریزی سابق وزارت صنعت اظهار کرد: عفونت کشور ما کمبود منابع نامشهود است. در سال ۸۹ که هدفمندی یارانه ها اجرا شده بود طرحی بدست بنده رسید که در اثر اجرای آن مصرف سوخت را تقلیل دهد. البته در آن زمان هیجان این طرح ها زیاد بود  اکثرا هم بی نتیجه. اما وقتی طرح را بررسی کردیم به مفید بودن آن پی بردیم. در سال ۴۲وزارت راه آن زمان دستور العملی را مصوب کرده بود که ظرفیت مجاز بار را برای وسایط نقلیه را تعیین کرد بود و این دستورالعمل تا سال ۸۹ بدون هیچ تغییری اعمال می شد. با وجود اینکه جاده ها، پل ها، کامیون ها و… در این ۵۰سال خیلی بهتر شده بودند ولی میزان باری که مجاز به حمل بودند خیلی کمتر از ظرفیت موجود بود. با تلاش و برگزاری جلسات و…، طی دو هفته این دستورالعمل تغییر کرد و نتیجه اینکه محاسبات نشان داد فقط با اصلاح این دستور العمل حدود ۱۵ درصد ظرفیت حمل بار کشور افزایش یافت. فقط با دو ورق کاغذ. حالا فرض کنید همین ۱۵ درصد افزایش را می خواستید از نو ایجاد کنید. چقدر به منابع نیاز داشتید؟ چقدر واردات باید میکردیم؟ چه کسی ثبت نام بشود؟رانتی ایجاد بشود یا خیر؟ تعداد کامیون بیشتر و ترافیک بیشتر و… . این دو ورق کاغذ را کسی افتتاح نکرد. اگر برای همین میزان افزایش، پروژه ای تعریف می شد، ۱۰ هزار میلیارد تومان پول هزینه می شد و… در اخبار منتشر می شد و روبانها قیچی می شد و از این داستان ها. این اقدامات یعنی ایجاد زیرساخت نرم.

فاطمی امین در بخش پایانی اظهارات خود عنوان کرد: صنعت نفت که در حال حاضر یکی از مهمترین ارکان تحریمی به شمار میرود ما سه مشکل عمده داریم. یکی از آن سه مورد که به نسبت از بقیه سخت تر و مهمتر بود بررسی شد. محرمانه از کارخانجات خارجی که تکنولوژی تولید آن محصول را داشتند بازدید شد و غیره نهایتاً به این نتیجه رسیدیم که توان و ظرفیت تولید این محصول در داخل کشور بالقوه وجود دارد. یک قطعه را یک کارخانه می سازد قطعه ای دیگر در کارخانه ای دیگر و فقط کسی نیست این قطعات را ترکیب و مونتاژ کند و محصول نهایی مورد نظر را بسازد. یعنی اگر یک مدیریتی هوشمندی باشد این مشکلات قابل رفع است. تجهیزات هست. توان هست. فقط باید مدیریت صحیحی باشد.

متأسفانه با ایران کد وشبنم سلیقه ای برخورد شد

وی در پاسخ به این سؤال که خیلی از این خلاء ها هم شناسایی و بررسی و حتی به قانون تبدیل شده است ولی اجرایی نمی شود، مثل قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز که نعمت زاده وزیر فعلی وزارت صنعت و معدن و تجارت از اجزایی کردن آن به راحتی شانه خالی کرد، گفت: بله، این طرح ها مثل ایران کد و شبنم در اجرا مشکلاتی داشت اما یک سازو کار بسیار خوب جهت کنترل قاچاق کالا به کشور محسوب می شد اما این نقص ها دلیل نمی شد که کل طرح را کنار بگذارند.

مثال ها در این زمینه ها زیاد است که بنده از آنها میگذرم. اگر بخواهم جمع بندی از قسمت اول بحث داشته باشم کشور ما در حال حاضر در یک مقطع تاریخی قرار دارد که پیشرفت آن منوط به تقویت و  هم افزایی در استفاده از ساختارهای نرم است. این در حالی است که نه پولی و منابع نالی خاصی نیاز دارد نه اینکه تحریم ها روی آن اثرگذار است. حالا چون کنگره آمریکا ما را تحریم کرده است نمی توانستیم دستورالعمل سال۴۲ را  به نفع شرایط فعلی اقتصاد کشور اصلاح کنیم؟ در این سال های اوج تحریم ها به تجربه ثابت شد که اینگونه نیست.

رفع تحریم ها فقط مسکِن موقتی است

وی در ادامه تأکید کرد: اقتصاد کشور در نقطه عطف است به این معنی که به نقطه اشباعی رسیده است و با طی همین روال پیشرفتی نخواهد داشت مگر اینکه به توسعه ساختارهای نرم توجه جدی شود که البته این اقدامات با منابع مالی کمیاجرایی میشود. این بدان معنی است که دولت، رئیس جمهور، نمایندگان مجلس، وزیر صنعت و سایرین به جای اینکه دغدغه داشته باشند که جاده ای احداث کنند، کارخانه جدید بسازند و… باید همت خود را بر این امر بگذارد. پول هم نمی خواهد بلکه فقط یک هوشمندی می خواهد که متأسفانه همین هوشمندی وجود ندارد. مسئولان باید بدانند که توجه به همین امور است که حال اقتصاد کشور را خوب می کند. این که تحریم ها برداشته شود فقط دوباره مسکِن ها از راه می رسند و این بد است. درست است که درد فروکش می کند اما قطعا بیماری اصلی فراموش می شود. به همین علت برخی از برداشته شدن تحریم ها نگران هستند.

دعوای ما با آمریکا به هیچ عنوان دعوای انرژی هسته ای نیست

وی در تشریح اصل دوم بیان کرد: اما اصل دوم این بود که ما زمانی می توانیم مشکل تحریم ها را حل کنیم که قدرتمند شویم. به عبارتی اگر تحریم ها باعث گوشه گیری و منزوی شدن کشور شود هدف دشمنان محقق شده است. دعوای ما با آمریکا به هیچ عنوان دعوای انرژی هسته ای نیست. حتی بحث موشک های بالستیک و… هم نیست. قرآن می گوید: زمانی کفار از شما راضی می شوند که به دین آنها دربیایید. زمانی که ما بگوییم سکولار شده ایم. یعنی اگر زمانی شبیه ترکیه یا مالزی یا عربستان شویم تحریم ها برطرف خواهد شد.پس بحث تضاد ایران و غرب بحث دستیابی به بمب هسته ای نیست و همه اینها بازی است. آمریکا دو سال گذشته در دبی سازمانی را مستقر کرد با مأموریت ضد ضد تحریم. به این معنی که اگر ما هر اقدامی جهت دور زدن تحریم ها انجام دهیم آنرا شناسایی کنند و برنامه ضد آنرا پیاده کنند. این به این معنی است که طرف مقابل کاملا حساب شده جلو آمده است.

به جای گوشه رینگ رفتن و ضربه خوردن باید قدرتمند شویم

فاطمی امین در ادامه تشریح کرد: بعد از درآمدن به دین کفار دومین حالتی که دشمن به عقب رانده می شود قدرتمند شدن کشور است. اقتضای دنیای امروز این است که یا باید خود را اطراف سفره یک بزرگتر ببینید یا اینکه بخواهید مستقل باشید و البته سختی ها و کارشکنی ها را تحمل کنید. مواجه شدن با تحریم ها سه حال دارد. بدترین حالت این است که شما را تحریم کنند و شما مداوم به گوشه رینگ بروی و ضربه بخوری. حالت خوب این است که شما را تحریم کنند و این اصلا برای شما مهم نباشد. اما حالت ایده آل این است که  کشورآن اندازه ای قدرتمند باشد که دیگر توان تحریم کردن را نداشته باشند.تحریم برای کشور بی معنا باشد.نکته مهم این است که این قدرت زمانی اتفاق می افتد در تعامل با دنیا باشیم نه اینکه تمام درب های کشور را ببندیم .مصر باید به ایران وابسته باشد. عراق اگر یک تجهیزات خاصی نیاز دارد که فقط آمریکا و آلمان آن را تولید می کند باید ما بتوانیم آن را  جایگزین کنیم. یعنی عراق و افغانستان و… به پشتوانه ایران به آمریکا و متحدانش نه بگوید و اینکه باید بتوانیم کشورها را به خود وابسته کنیم به اصطلاح در زنجیره تأمین بین المللی جایگاه خوبی را کسب کنیم.

باید کشور های دیگر در تأمین نیازهای خود به ایران نیازمند باشند

وی برای روشن شدن این بحث جایگاه صنعت پتروشیمی کشور را تشریح کرد: در حال حاضر متأسفانه در روابط بین المللی در جایگاه بدی قرار داریم. به عنوان مثال در بخش پتروشمی در بدترین جای زنجیره دست ماست. در چرخه صنایع پتروشیمی یک کشورهایی تکنولوژی را تولید مکند مثل آمریکا و آلمان. یعنی تولید علم پالایش و… ( لایسنس) میکند و با قیمت بسیار زیاد در اختیار سایر کشور ها می گذارد. برخی دیگر از کشور مانند کره جنوبی تجهیزات می سازند. برخی نصب و راه اندازی می کنند. یک سری کشور ها صنایع بالادستی را تولید می کنند. مثل ایران و عربستان.

در این زنجیره برای تولید مثلا یک گوشی همراه، کار اول یعنی همان لایسنس ها و آخر کار یعنی تولید محصول یعنی  پر سود ترین قسمت کار است. پر هزینه ترین قسمت کار از لحاظ مالی و زیست محیطی، کمترین اشتغال و عدم هیچ گونه تضمینی برای فروش محصول همان بخش بالادستی پتروشیمی است که ما داریم. پس این جایگاه برای ما قدرتی ایجاد نمی کند. در تعامل با دنیا آنچه میخریم و میفروشیم مهم است. واردات ما کالاهای اساسی است و اگر به ما این محصولات را نفروشند زندگی مان مختل می شود ولی صادرات غیر نفتی کشور ما نقشی در معاملات تجاری دنیا ندارد و اگربخواهیم صادرات خود را قطع کنیم برای کشور مقابل خیلی نمودی و اهمیتی ندارد به راحتی می تواند آنرا از کشور دیگری تأمین کند.

رفع تحریم ها یک مسأله است نه اینکه عارضه اصلی کشور باشد. این را باید برخی مسئولان کشور قبول کنند. متأسفانه در حال حاضر به وفور هستند مدیرانی که هیچ گزینه و برنامه ای در حیطه کاری خود جز برداشته شدن تحریم ها ندارند و این نگرش باید اصلاح شود.

انتهای پیام/