به گزارش”صبح رابر”پیامبر مکرم اسلام (ص) می فرمایند: «کَادَ الْفَقْرُ أَنْ یَکُونَ کُفْراً[۱] همچنان که در مورد دیگری می فرمایند: الْفَقْرُ فَخْرِی وَ بِهِ أَفْتَخِرُ.[۲]»

شاید این دو روایت متعارض به نظر برسند و تصور شود که با یکدیگر ناسازگار هستند که یکی فقر را نزدیک به کفر اعلام می کند و دیگری فقر را مایه افتخار خاتم النبیین (ص) اعلام می کند.

و از همین رو معنایی غیر از معنای ظاهری فقر برای روایت دوم در نظر می گیرند و فقر در آن را (که فقر را مایه مباهات پیامبر (ص) می شمرد) به معنای نیاز و احتیاج به خدای متعال باز می گردانند. شکی نیست که این معنا، متناسب با افتخار است و کسی که خود را محتاج خدای متعال می داند، این امر در پیشگاه الهی برای او مایه فخر است چرا که اگر کسی این فقر را نبیند، به سرکشی دچار خواهد شد. کما اینکه قرآن می فرماید:

«کَلاَّ إِنَّ الْإِنْسانَ لَیَطْغى‏ * أَنْ رَآهُ اسْتَغْنى[علق/۶-۷]  چنین نیست (که شما مى ‏پندارید) به یقین انسان طغیان مى ‏کند. از اینکه خود را بى ‏نیاز ببیند.»

این مطلب، مطلب حقی است و انسان باید خود را فقیر درگاه الهی ببیند و هر چقدر احساس فقر او بیشتر باشد، بندگی او قوی تر است. اما نیازی به این نوع تاویل نیست. و بین دو جمله بیان شده هیچ تعارضی وجود ندارد.

آنچه روشن است اینکه فقر انسان را ملزم به کفر نمی کند از همین رو ابوذرها علیرغم فقر شدید، در اوج ایمان قرار داشته اند. فقر از این جهت به کفر نزدیک است که عده ای در مقابل آن بی تابی کنند و به کفر گویی بیفتند. و این به دلیل ضعف خودشان است نه آنکه فقر انسان را مجبور به ورود در کفر می کند. پس فقر امری منفی نیست که با روایت دوم تعارض داشته باشد. و آن را بی ارتباط به افتخار کند.

پیامبر (ص) می فرمایند: فقر نزد مردم موجب خواری است اما در نزد خدای متعال و روز قیامت، موجب افتخار است.[۳] کما اینکه می فرمایند: فقرا پادشاهان بهشت هستند و بهشت مشتاق آنان است.[۴] پس شکی نیست که فقر به همین معنای متعارف آن مایه افتخار است. و ذات فقر سبب کفر نمی شود بلکه عده ای به دلیل فقر به کفر می افتند که این معنا در کتب علما نیز بیان شده است:

مقصود فقر بى‏ صبر است که از آن پناه باید جست و فقر ممدوح، فقر با صبر است. غزالى گفته: سببش آن است که چون سختى حال خود و خاندانش را بیند و نعمت فراوان ظالمان و فاسقان را بسا که نسبت بى ‏عدالتى بخدا دهد.

همچنین راوندى در کتاب شرح الشهاب گفته: مقصود این است که فقیر بر اثر سختىِ حالِ خود و عیالش در معرض این است که به دزدى و خیانت و غصب افتد و بسا راه ببرد و مسلمان را بکشد و به خدمت ظلمه درآید و از غضب و ظلم نان بخورد و این اعمال بر اساس بى‏ ایمانى و کفر انجام شود.[۵]

[۱]. الکافی (ط – الإسلامیه)، ج‏۲، ص۳۰۷.
[۲]. عده الداعی و نجاح الساعی، ص ۱۲۳.
[۳]. جامع الأخبار(للشعیری)، ص۱۱۱.
[۴]. جامع الأخبار(للشعیری)، ص۱۱۱.
[۵]. أصول الکافی / ترجمه کمره‏اى، ج‏۵، ص ۶۴۰.

منبع :وبلاگ دیار سر سبز رابر