به گزارش “صبح رابر”؛ ۱۰  ربیع الثانی سالروز وفات شهادت گونه بانویی است که به فرمایش امام معصوم علیه السلام، معصومه لقب گرفتند. مهم‏ترین فراز زندگى دخت موسى ‏بن جعفر علیهماالسلام که سراسر بندگى آن‏ حضرت در آن جلوه ‏گر شده، هجرتى است که در نهایت با دفن پیکر آن مطهره در قم، این شهر متحول و به مرور زمان مبدل به شهرى تأثیرگذار در هدایت ایران و جهان شد و شاید معنى این روایت امام صادق(ع) باشد که فرمود: «به شفاعت ایشان، شیعیانم، همگى به بهشت وارد مى‏ شوند.» دخت امامى که یگانه امام‏زاده‏اى محسوب مى‏شود که زیارت‏نامه‏اى مأثور از امام دارد و به زائر مى‏ آموزد که از ایشان شفاعت طلب کند و بداند زیارت با معرفتش بهشت را بر زائر واجب مى ‏سازد.

فضایل‏

یکى از فرازهایى که بیانگر اوج عظمت و مقام حضرت فاطمه معصومه(س)است، زیارت‏ نامه ‏اى است که حضرت رضا(ع)در مورد آن‏ حضرت بیان فرموده‏ اند. در فرازى از آن چنین آمده است:«یا فاطمه اشفعى لى فى الجنه فان‏ّ لک عندا… شأناً من الشأن؛اى فاطمه مرا در مورد ورود به بهشت شفاعت کن؛ چراکه در پیشگاه خداوند داراى مقامات و درجات بسیار ارجمندى هستى.»

امام صادق(ع)این روایت را قبل از ولادت امام کاظم(ع)فرمود:«و ستدفن فیها امرأهٌ من اولادى تسّمى فاطمهٌ فمن زارها وجبت له الجنَّه؛به‏زودى در قم بانویى از فرزندان من به نام فاطمه دفن شود. کسى‏ که مرقد او را زیارت کند، بهشت براى او واجب گردد.»

در فراق امام رضا(ع)                                                                                                           

در سال ۲۰۰ (ه. ق) زمانى که یگانه برادر حضرت معصومه(س) به اجبار مأمون مجبور به هجرت به خراسان شدند، حضرت حدود یک سال به دور از برادر خود در مدینه زندگى کرد. مأمون عباسى در سال ۲۰۱ (ه. ق) حضرت امام رضا(ع) را به‏عنوان ولیعهد خود تعیین نمود. در این هنگام آن‏حضرت براى بستگان خود در مدینه و خصوص براى حضرت معصومه(س) نامه‏اى نوشت و آن‏ها را به خراسان دعوت نمود. حضرت معصومه(س) به مجرد خواندن نامه امام(ع) براى دیدار برادر عازم خراسان شد و با گروه بسیارى از امام‏زادگان و بستگان به‏ سوى خراسان حرکت نمودند.

جعفر مرتضى عاملى مى‏ نویسد: «حضرت معصومه در رأس یک قافله ۲۲ نفرى متشکل از علویان و برادران امام رضا (ع) براى دیدار با آن امام همام رهسپار ایران گردید.»

البته برخى از پژوهشگران تعداد افراد این کاروان را حدود ۴۰۰ نفر نوشته‏اند و قائلند ۲۳ نفر از آنان در ساوه کشته شدند.

ورود به ساوه‏

پس از آن‏که حضرت معصومه و همراهان ایشان به ساوه رسیدند، ماموران حکومتى با آن‏ها درگیر شدند و بسیارى از افراد این قافله را به شهادت رساندند. در همین زمان حضرت معصومه بیمار شد. از خادمش پرسید: از اینجا تا قم چقدر فاصله است؟ خادم عرض کرد: ۱۰ فرسخ. حضرت فرمود: مرا از اینجا به قم منتقل کن.

برخى از محققان معتقدند که حضرت معصومه(س) در ساوه مسموم شد و سپس با حالت بیمارى وارد قم شد و پس از مدت کوتاهى به شهادت رسید.

در ساوه غذاى حضرت توسط یک زن نابکار زهرآلود گشت. به این ترتیب آن بانوى گرامى مسموم و بیمار شد.

محمدى اشتهاردى مى‏نویسد: «مطابق نقل بعضى، مسموم نمودن حضرت توسط زنى در ساوه انجام شد.»

برخى بیمارى حضرت را در اثر غم و اندوه دانسته‏اند: «وقتى حضرت معصومه بدن‏هاى پاره پاره برادران و برادرزادگان خویش را که ۲۳ نفر بودند را دید، به‏شدت غمگین گشت و در اثر آن بیمار شد.»

حرکت به ‏سوى قم‏

هنگامى که خبر ورود حضرت به ساوه و خبر بیمارى او به آل سعد (شیعیان عرب اشعرى) رسید، آل سعد به اتفاق به استقبال آن‏حضرت رفته و در میان آن‏ها موسى‏بن خزرج‏بن سعد اشعرى مهار شتر او را گرفت و او را به شهر قم دعوت نمود. به هنگام ورود به قم محبان اهل بیت استقبال کم‏نظیرى از خواهر امام رضا(ع) کردند که در اذهان، استقبال تاریخى مردم نیشابور از امام رضا(ع) تداعى مى‏کرد.

از این امر چنین استنباط مى‏شود که آوازه تشیع مردم قم و علاقه شدید ایشان به اهل بیت به مدینه هم رسیده بود.

در اینجا معلوم نیست که آیا مردم قم از آمدن حضرت فاطمه معصومه(س) به ساوه اطلاع یافته و به استقبال آن‏حضرت رفته‏اند و با تجلیل و احترام به قم آورده‏اند، یا خود او به طرف قم حرکت کرده است.

طبق نقل کتاب قم، روایت صحیح و درست این است که چون خبر به آل سعد رسید با هم اتفاق کردند که از او درخواست کنند به قم بیاید.

از میان ایشان، موسى‏بن خزرج‏ بیرون آمد و چون به شرف ملازمت حضرت فاطمه رسید، زمام ناقه او بگرفت و به جانب شهر بکشید و به در سراى خود فرود آورد.

از این نقل معلوم مى‏شود که حضرت فاطمه معصومه (س) به طرف قم حرکت کرده بود و موسى‏بن خزرج در اثناى راه به وى رسیده بوده است.

حضور در بیت‏النور

پس از ورود حضرت معصومه (س) به قم در روز ۲۳ ماه ربیع الاول، آن‏حضرت ۱۷ یا ۱۹ روز ساکن منزل موسى‏بن خررج بود و در این مدت با حالت بیمارى مشغول عبادت و راز و نیاز با خداوند بود.

در این چند روزى که حضرت معصومه(س) در قم به‏سر مى‏بردند، عبادتگاهى داشت که هم‏ اکنون آن مکان مقدس با بنایى با شکوه مشخص و در کنار آن یک مسجد مجلّل و چند حجره وجود دارد که به‏ عنوان مدرسه علمیّه ستّیّه در محلّ میدان میر قم خوانده مى‏ شود. این عبادت گاه را بیت‏ النور نیز گویند که گواه نورانیت و صفاى ممتاز او در ارتباط با خداست.

شخصیت حضرت معصومه‏

حضرت فاطمه معصومه(س) داراى شخصیتى رفیع و والا مقام مى‏ باشد به‏ طورى که ائمه طاهرین(ع) از این بانو، با جلالت و تکریم یاد کرده ‏اند و حتى پیش از ولادت آن‏ حضرت، بلکه پیش از ولادت پدر بزرگوارش، نام او بر لسان بعضى از ائمه(ع) آمده و از مقام والاى او سخن گفته ‏اند.

همه این بیانات حاکى از شأن و عظمت و فضیلت این بانوى مکرم اسلام مى‏ باشد. بى‏ شک این فضایل و خصوصیات اخلاقى این بانوى بزرگ است که او را داراى چنین مقام و منزلتى نموده است چون امام موسى کاظم(ع) داراى ۳۷ فرزند بود که در میان آن‏ها این بانوى مکرم است که مثل ستاره‏اى درخشان مى‏ درخشد و در میان فرزندان امام کاظم (ع) بعد از امام رضا(ع) هیچ‏کدام هم‏ سنگ او نمى‏ باشد.

فضائل و خصوصیات حضرت‏

حال به خصوصیات و فضایلى اشاره مى‏کنیم که باعث عظمت و درخشش او در میان دیگر امامزادگان شده است:

شرافت خانوادگى‏

او ماه تابانى است که از برج امامت طلوع کرده، در آغوش امامت تربیت یافته، قنداقه امامت را نیز در دامن خود پرورش داده است زیرا او دختر امام، خواهر امام و عمه امام است. همه نیاکان او مشعل‏داران امامت، پرچمداران هدایت، اسوه‏ هاى فضیلت و استوانه‏ هاى ولایتند و مادر بزرگوارش از بانوان با فضیلت و از اسوه‏ هاى تقوى و شرافت و از زنان کم ‏نظیر تاریخ بشریت است.

بدیهى است که تأثیر شخصیت پدر و مادر در روح و جسم فرزندان را نمى‏توان انکار کرد. این ویژگى در وجود حضرت فاطمه معصومه(س) نیز بروز یافت و از هر دو طرف فضایلى را به ارث برد و مى ‏توان سر برترى آن‏حضرت بر دیگر فرزندان موسى‏ بن جعفر(ع) را در همین نکته یافت. البته این نمى‏ تواند به‏ معناى تأثیر نداشتن تلاش و کوشش آن‏ حضرت در این‏ راه باشد بلکه علاوه بر همه شایستگى‏ هاى فردى که در وجود خویش به ‏وجود آورده بود، از این عوامل نیز به ‏عنوان مکمل و پشتوانه ترقى و تکامل معنوى اخلاقى و علمى سود مى‏برد.

عبادت حضرت‏

بنا به تصریح قرآن، هدف از خلقت انسان چیزى جز عبادت و بندگى خداوند نیست. کسانى‏ که به این هدف مهم پى بردند، در راه رسیدن به عالى‏ ترین مرحله آن سر از پا نمى‏ شناختند. یکى از عالى ‏ترین نمونه‏ هاى عبادت و بندگى خدا از خاندان ولایت و امامت، کریمه اهل بیت فاطمه معصومه(س) مى‏باشد. عبادت و شب‏ زنده ‏دارى هفده روزه‏ اش در واپسین روزهاى عمر شریفش در مدت اقامتش در منزل موسى‏ بن خزرج، گوشه‏ اى از یک عمر عبودیت و خضوع و خشوع آن زاده عبد صالح خدا در برابر ذات پاک الهى است.

محدثه بودن آن‏حضرت‏

از ویژگى‏هاى حضرت معصومه(س) این بود که از علوم اسلام و آل محمد(ص)، آگاهى داشت و آن‏ حضرت ازجمله روایت‏ کنندگان حدیث بود و چندین حدیث است که در سند آن‏ها نام حضرت فاطمه معصومه(س) به چشم مى‏ خورد که علامه بزرگوار امینى در کتاب شریف الغدیر به بعضى از آن‏ها استناد مى‏ کند، مانند: «من کنت مولاه فعلى مولاه.» نقل این احادیث حاکى از مقام علمى والاى آن بانو مى‏ باشد.

لقب حضرت‏

مقام عصمت که عالى ‏ترین مقام معنوى و پاکى است، درجاتى دارد و در وهله اوّل بر دو گونه است: ۱. معصوم از خطاء؛ ۲. معصوم از گناه.

حضرت معصومه(س) مانند حضرت زینب(س) در یکى از درجات عصمتند، گرچه در درجات چهارده معصوم(ع) نباشد.

روایت شده حضرت رضا(ع) فرمودند: «من زار المعصومه بقم کمن زارنى»؛ کسى‏ که معصومه را در قم زیارت بکند مانند آن است که مرا زیارت کرده است. گرچه شواهد و قرائن در مورد مقام عصمت حضرت معصومه(س) بسیار است، ولى سخن فوق از امام معصوم(ع) شاید اشاره‏اى باشد که حضرت معصومه(س) داراى مقام عصمت بوده است، ضمناً این سخن بیانگر آن است که این لقب را حضرت رضا(ع) به فاطمه(س) داده است و گرنه نام آن‏ حضرت معصومه نمى‏ باشد.

شفاعت گسترده‏

اعتقاد به شفاعت انبیاء و اولیاء از ضروریات مذهب شیعه است و هیچ تردیدى در آن نیست و بالاترین جایگاه شفاعت، از آن رسول گرامى اسلام(ص) است که در قرآن کریم از آن به (مقام محمود) تعبیر شده است. دو تن از بانوان خاندان رسول مکرم(ص) هم شفاعت گسترده‏اى دارند که بسیار وسیع و جهان‏شمول است:

۱.خاتون محشر، صدیقه اطهر، حضرت فاطمه زهرا(س)

۲.شفیعه روز جزا، حضرت فاطمه معصومه(س)که بعد از حضرت زهرا(س)از جهت گستردگى شفاعت، هیچ بانویى به شفیعه محشر حضرت معصومه(س)نمى ‏رسد. امام جعفرصادق(ع)در این‏ رابطه مى ‏فرماید:«تَدخل بِشفاعتها شیعتنا الجنته باجمعهم»؛با شفاعت او همه شیعیان ما وارد بهشت مى‏شوند.

زیارت‏نامه مخصوص‏

یکى از شواهد عظمت استثنایى حضرت معصومه(س) زیارتنامه ‏اى است که به ‏خصوص، حضرت رضا (ع) در شأن او صادر فرموده است زیرا بعد از فاطمه زهرا(س) تنها زیارتى که از امام معصوم براى یک زن نقل شده، زیارت حضرت معصومه(س) است و هیچ‏یک از بانوان خاندان عصمت و طهارت زیارت مخصوص از امام ندارد.

رحلت‏

سرانجام آن‏ حضرت بعد از شانزده یا هفده روز که در خانه موسى بسترى بود، از دنیا رفت. شیخ قرنى در کتاب خود چنین آورده است: «فکانت فیها سبعه عشر یوِماً حزینهً باکیهً على اخیها و فارقت الدّنیا؛ حضرت معصومه (س) هفده روز در قم بود و در این روزها به یاد برادرش حضرت رضا(ع) غمگین و گریان بود تا جان به جان آفرین تسلیم نمود.»

پس از رحلت حضرت معصومه(س) زنان آل سعد، بى ‏بى فاطمه معصومه را غسل دادند و کفن کردند.

آل سعد (اشعرى) با یکدیگر اختلاف کردند در این باب که چه کسى سزاوار است در سرداب رود و فاطمه را بر زمین بگذارد و به خاک سپارد که در این هنگام از جانب ریگستان دو سوار که جلو دهان خود را بسته بودند بدان‏جا آمدند، چون به جنازه فاطمه رسیدند، از اسب پیاده شدند و بر او نماز گذارده و در سرداب رفتند و جسد مطهر او را دفن کردند و برهیچ‏کس معلوم نشد که آن دو سوار که بودند.

برخى از محققان احتمال داده ‏اند که این دو سوار امام رضا(ع) و امام جواد(ع) بوده ‏اند.

الگوی ناب دختران

جمع شدن نجابت و پاکدامنی در کنار عالمه بودن و با همراهی بصیرت مثال زدنی ایشان و همچنین ولایت مداری و ولایت پذیری ایشان از امام خود، حضرت فاطمه معصومه علیهاسلام را به یک الگوی کامل و ناب و جامعی برای دختران مسلمان هر عصر و زمانی تبدیل کرده است. نکته بسیار مهمی که باید دختران جامعه ما به خصوص قشر فرهیخته به آن اهتمام بورزند بحث دشمن شناسی و دشمن ستیزی است. شاخصه ای که در سیره اهل بیت علیهم السلام به عنوان یک اصل همیشه مطرح است. ایشان با توجه به تحرکات مأمون و مقاصد او برای تحت الشعاع قرار دادن امام رضا علیه السلام، جهت رساندن حرف حق ایشان به مردم و نیز نشان دادن مظلومیت این خاندان از مدینه به طرف طوس حرکت کردند و در طول مسیر با بصیرت افزایی و تبیین بینش اهل بیت علیهم السلام، مردم را از جایگاه اهل بیت علیهم السلام و برخورد خلفای جور عباسی با ایشان را آگاه نمودند.

دیدگاه چند تن از علماء

ازجمله این اعاظم و بزرگواران، سید الطائفه، مرحوم آیت ‏الله العظمى آقاى بروجردى است که شخصیت بزرگ جهانى بود و زعیمى بلامنازع به‏ شمار مى‏ رفت. او نسبت به مقام والاى بانوى محترم حضرت فاطمه(س) تعظیم و تفخیم خاصى مى ‏کرد و از شهر قم و آن بزرگوار به نیکى یاد مى‏ نمود، یکى از دوستان نزدیک آن بزرگوار، نقل مىکنند که قرار بود که ابن مسعود در سفر به تهران، براى ملاقات با ایشان به قم بیاید. آقا نپذیرفتند و موافقت نکردند، فرمودند: چون اگر به قم بیاید، به زیارت حرم حضرت معصومه(س) نمى‏ رود و این توهین به آن‏حضرت است که با من ملاقات کند ولى به زیارت حرم نرود.

مرحوم آیت‏ الله‏ العظمى گلپایگانى(ره) به این بانو احترام و ارادت خاصى داشتند و سالیان سال، نماز صبح را در مسجد بالاسر مى‏ خواندند و بعد از نماز در کنار قبر مطهر حضرت معصومه(س) به راز و نیاز می‏پرداختند.

مرحوم حاج میرزا جواد آقا ملکى تبریزى، براى رفتن به زیارت حضرت معصومه(س) بسیار جدیت داشتند و با داشتن مرض قلب هر روزه به حرم مشرف مى‏شدند.

شیخ عبدالجلیل قزوینى مى‏نویسد تکریم و زیارت حضرت معصومه، اختصاصى به شیعه نداشت، بلکه اهل سنت و علما و دانشمندان آنان نیز به زیارت آن بانو مى ‏رفتند و فرمایش او در این مورد چنین است: و اهل قم به زیارت حضرت معصومه روند که ملوک و امرا و علماى حنفى و شافعى به زیارت آن تربت، تقرب نمایند.

مرحوم محدث قمى مى‏گوید: «… و امّا از میان فرزندان موسى‏بن جعفر(ع)، افضل آن‏ها حضرت معصومه(س) است که مزار شریفش در بلده طیبه قم است. و روشنى چشم اهل قم و همه مسلمانان است، افتخارات سرزمین قم فراوان است از آن‏جمله آرامگاه حضرت معصومه(س) مى‏ باشد.»

انتهای پیام /