به گزارش “صبح رابر”؛ «حضور» به معناى نقش تأثیرگذار فرد در فرایند زندگى جمعى است؛ اعم از این‏که این نقش در فضاى خانه یا بیرون ازآن انجام پذیرد؛ درست به ‏همین ‏دلیل است که نقش‏ها و مسؤولیت‏ هاى خانوادگى از اساسى ‏ترین نقش‏ هاى اجتماعى به ‏شمار مى‏ روند. از سوى دیگر، مردان نیز همراه ایفاى نقش‏ هاى اجتماعى، مسؤولیت و جایگاهى مهم و تأثیرگذار در کانون خانواده برعهده دارند، در نتیجه محدود ساختن زن به دنیاى اختصاصى صحیح نیست؛ چراکه این حریم در پیوند با حریم اجتماع معنا مى‏ شود.

با تأکید بر چنین پیوندى، درحالى که اسلام صلاحیت زنان براى دستیابى به بالاترین مراتب کمال را مورد تأیید قرار داده است، زنان را در مقابل مسایل جامعه خنثى و منفعل نخواسته، برعکس قایل به اهتمام همگان به امور مسلمانان، امر به معروف و نهى از منکر است.

از این‏ رو و با عنایت به حقوق سیاسى شهروندان درقاموس سیاست اسلامى که نظارت برحسن کارکرد مدیران عرصه قدرت است، حضور و مشارکت رنگ جنسیت نمى‏ تواند به خود بگیرد که این مهم در عمومیت خطاب‏هاى دینى در باب فریضه امر به معروف و نهى از منکر آشکارا دیده مى‏ شود.

الگوى رفتارى پیامبراعظم(ص) در تبیین تکلیف‏ مدارى زن و مرد در امور مشترک ناظر به هویت انسانى، حضور همگان در عرصه سیاسى را ایجاب مى‏نمود و گرچه در زمینه حضور زنان رعایت ضوابط و حدودى به‏ لحاظ حفظ شأن و مقام انسانى آنان مورد تأکید بود، اما این مسأله تغییرى در اصل موضوع حضور ایجاد نمى‏کرد. عملیاتى شدن آموزه‏هاى نبوى در حفظ کرامت و شأن والاى انسانى زن در عین حضور و بطلان ابدى ادعاى محدود نمودن زن در نگاه اسلام به عرصه خصوصى را باید در رفتار سیاسى – اجتماعى دخت نبوت حضرت فاطمه زهرا(س)، به نظاره نشست.

فاطمه زهرا علیهاالسلام، در دوران زندگانى خویش دو گونه تجربه مى ‏آموزد و سنت او و قرائتى که از دین ارائه مى‏کند، محصول این دو نوع تجربه یعنى تجربه درونى و بر فراز آن تجربه بیرونى مى‏باشد. سنت فاطمى به مرور در بستر این دو تجربه، تفصیل بیشترى مى‏یابد تا آن‏جا که فراترازجنسیت، ناظر به هویت انسانى زن است. در تجربه درونى خویش، الهام و رؤیا و عروج و مراقبه و تفکر و نیایش و اخلاق‏دارى و…. دارد و در تجربه برونی‏اش نیز در دوره‏هاى گوناگون، براى پدر، مادرى مى‏کند، همراه و رفیق جماعت دینداران و راهبر خویش است، در ساخت مدینه همپایى مى‏کند، تدبیر منزل را بر عهده دارد، با على همراه مى‏ باشد، به جنگ مى‏رود، در امور سیاسى فعالیت و مشارکت مى‏ورزد، با دشمنان شدّت و صلابت دارد، دوستان نادان و مدعیان همراهى، اما ناتوان را نمى‏پذیرد، دوستى دوستان را پاس مى دارد و امام و رهبر مى‏پروراند و بدینگونه، براى «زن الگو.»با این تجربه‏ ها و حضورهاى بیرونى، سنت او جامعیت و تفصیل بیشترى مى ‏یابد و اجمال‏هاى بسیارى از قرآن و سنت پیامبر را به تفصیل مى ‏آورد.

زندگینامه حضرت فاطمه زهرا (س)

فاطمه(س) در نزد مسلمانان برترین و والامقام‏ترین بانوى جهان در تمام قرون و اعصار مى‏ باشد. این عقیده برگرفته از مضامین احادیث نبوى است. این طایفه از احادیث، اگرچه از لحاظ لفظى داراى تفاوت هستند، اما داراى مضمونى واحد مى‏باشند. در یکى از این گفتارها (که البته مورد اتفاق مسلمانان، اعم از شیعه و سنى است)، رسول اکرم(ص) مى‏ فرمایند: «فاطمه سرور زنان جهانیان است.» اگرچه بنابر نص آیه شریفه قرآن، حضرت مریم برگزیده زنان جهانیان معرفى گردیده و در نزد مسلمانان داراى مقامى بلند و عفت و پاکدامنى مثال‏زدنى مى باشد و از زنان برتر جهان معرفى گشته است، اما او برگزیده‏ى زنان عصر خویش بوده است. ولى علو مقام حضرت زهرا(ع) تنها محدود به عصر حیات آن بزرگوار نمى‏باشد و در تمامى اعصار جریان دارد. لذا است که پیامبر اکرم(ص) در کلامى دیگر صراحتاً فاطمه(ع) را سرور زنان اولین و آخرین ذکر می‏نمایند. اما نکته‏اى دیگر نیز در این دو حدیث نبوى و احادیث مشابه دریافت مى‏ شود و آن این ست که اگر فاطمه(ع) برترین بانوى جهانیان است و در بین زنان از هر جهت، کسى داراى مقامى والاتر از او نیست، پس شناخت سراسر زندگانى و تمامى لحظات حیات او، از ارزش فوق‏العاده برخوردار مى‏باشد. چراکه آدمى با دقت و تأمل در آن مى‏ تواند به عالیترین رتبه‏ هاى روحانى نائل گردد. از سوى دیگر با مراجعه به قرآن کریم درمى‏یابیم که آیات متعددى در بیان شأن و مقام حضرتش نازل گردیده است که از آن‏جمله مى‏توان به آیه‏ى تطهیر، آیه مباهله، آیات آغازین سوره دهر، سوره کوثر، آیه اعطاى حق ذى‏القربى و… اشاره نمود که خود تأکیدى بر مقام عمیق آن‏حضرت در نزد خداوند است.

بیان عظمت فاطمه(س) از زبان پیامبر(ص)

رسول اکرم(ص)، بارها و بارها فاطمه(س) را ستود و از او تجلیل نمود. در مواقع بسیارى مى‏فرمود: «پدرش به فدایش باد.»و گاه خم مى‏ شد و دست او را مى‏ بوسید. به هنگام سفر از آخرین کسى‏ که خداحافظى مى ‏نمود، فاطمه(س) بود و به هنگام بازگشت به اولین محلى که وارد مى‏ شد، خانه او بود.

عامه محدثین و مسلمانان از هر مذهب و با هر عقیده‏اى، این کلام را نقل نموده‏اند که حضرت رسول مى ‏فرمود: «فاطمه پاره تن من است هر کس او را بیازارد مرا آزرده است..»از طرفى دیگر، قرآن کریم، پیامبر(ص) را از هر سخنى که منشأ آن هواى نفسانى باشد، به‏ دور دانسته و صراحتاً بیان مى‏دارد که هرچه پیامبر مى‏فرماید، سخن وحى است. پس مى‏ توان دریافت که این همه تجلیل و ستایش از فاطمه(س)، علتى ماوراى روابط عاطفى مابین پدر و فرزند دارد. پیامبر اکرم(ص) نیز خود به این مطلب اشاره مى‏فرمود. گاه در جواب خرده‏گیران، لب به سخن مى‏ گشود که خداوند مرا به این کار امر نموده و یا مى‏ فرمود: «من بوى بهشت را از او استشمام مى‏کنم.»

اما اگر از زوایاى دیگر به بحث بنگریم و حدیث نبوى را در کنار آیات شریفه قرآن کریم قرار دهیم، مشاهده مى‏نماییم قرآن کریم عقوبت کسانى‏که رسول خدا(ص) را اذیت نمایند، عذابى دردناک ذکر مى‏کند و یا مى‏ فرماید کسانى‏که خدا و رسول را اذیت نمایند، خدا آنان را در دنیا از رحمت خویش دور مى‏دارد و براى آنان عذابى خوارکننده آماده مى‏ نماید. پس به نیکى مشخص مى‏ شود که رضا و خشنودى فاطمه(س)، رضا و خشنودى خداوند است و غضب او نیز باعث غضب خداست. به بیانى دقیق‏تر، او مظهر رضا و غضب الهى است چراکه‏ می‏توان فرض نمود، شخصى عملى را انجام دهد و بدان وسیله فاطمه(س) را بیازارد و موجب آزردگى پیامبر(ص) گردد و بدین سبب مستوجب عقوبت الهى شود، اما خداوند از آن شخص راضى و به عمل او خشنود باشد و در عین رضایت، او را مورد عقوبتى سنگین قرار دهد.

نکته ‏اى دیگر که از قرار دادن این حدیث در کنار آیات قرآن کریم به ‏دست مى‏آید، آنست که رضاى فاطمه(س)، تنها در مسیر حق به ‏دست مى‏ آید و غضب او فقط در انحراف از حق و عدول از اوامر الهى حاصل مى‏ شود و در این امر حتى ذره‏اى تمایلات نفسانى و یا انگیزه‏هاى احساسى مؤثر نیست چراکه از مقام عدل الهى به‏دور است شخصى را به‏خاطر غضب دیگرى که برخاسته از تمایل نفسانى و یا عوامل احساسى مؤثر بر اراده اوست، عقوبت نماید.

شخصیت آسمانى حضرت فاطمه(س) و تأثیرات آن در زندگى انسان‏ها

شخصیت‏هاى آسمانى به میزان قدرت روحى و علمى و اخلاقى خود در فرهنگ و افکار و عقاید و رفتارهاى انسان‏ها تأثیر گذاشته ‏اند. این شخصیت‏ها امکان دارد هم به‏ طور مستقیم منشأ تأثیرات و تحوّلات در انسان‏هاى نزدیک و در معاصران خود بشوند و هم با انتقال سخنان و رفتارهاى خود به اقوام و ملل دیگر تحوّلاتى در آن‏ها به‏ وجود آورند.

در بین انسان‏ها در جوامع مختلف به‏ طور متعارف گاهى نظریات ارزشمندى در اخلاق و روش زندگى به‏ صورت گفته‏ ها و نوشته‏ ها اظهار مى‏ شود، اعم از این‏که این نظریات ارزشمند و روشن از عقول و علوم و تجربیات انسان‏هاى عادى نشأت گرفته باشد و یا منشأ الهى داشته باشد، یعنى سخنان مستقیم و غیرمستقیم مصلحان آسمانى منشأ آن نظریات باشد. اما آن‏چه در این‏زمینه خیلى مهم است، عمل کردن به آن نظریات مى‏ باشد آن‏هم نحوه عمل کردنى که در بین مردم به ‏طور آشکار منتشر شود، مورد استقبال و اشتیاق آن‏ها قرار بگیرد و به فرهنگى در بین انسان‏ها تبدیل شود.

عمل کردن به نحوه ‏اى که ذکر شد یعنى در سطحى که منشأ تحوّلات فرهنگى شود و علاقه انسان‏ها را برانگیزد احتیاج به قهرمانى ‏ها و تحمل سختى‏ ها و تلاش‏ها و زحمات طاقت‏فرسا و هزینه کردن امکانات حیاتى و گاهى اصل حیات انسانى دارد.

خیلى از افکار و عقاید متعالى و رفتارهاى ارزشمند که بین انسان‏ها طرفدارانى پیدا کرده و به‏ نوعى فرهنگ تبدیل شده، محصول زحمات و تلاش‏هاى عظیم بعضى از شخصیت‏هاى آسمانى بوده است. مثل کمک به نیازمندان حتى در صورت نیازمندى خود انسان، و ایجاد صلح و آرامش بین انسان‏ها و محبت و توجه به آن‏ها و مهمان‏ نوازى‏ها و احترام به حقوق دیگران!

به ‏عنوان مثال سخنان و رفتارهاى رسول اکرم حضرت محمد(ص) در تکریم زن‏ها و دختران، منشأ پیدایش حقوق زنان و رفتارهاى بزرگوارانه با این موجود در سطح جهانى شده است. یا رفتارهاى کریمانه با دشمنان در میدان جنگ و ملل مغلوب و اسراى جنگى از رفتارهاى کریمانه و سفارشات مکرّر رسول خدا(ص) نشأت گرفته است. این رفتارها در ابتدا منشأ تحوّلاتى در زمینه مذکور در انسان‏هاى معاصر آن‏ حضرت اعم از عرب و غیر آن‏ها و بعداً از ناحیه تبادلات فرهنگى در بین دیگر اقوام و ملل جریان یافته است.

روش‏هاى مبارزاتى حضرت در مواجهه با انحرافات معطوف به حضور اجتماعى زنان‏

مبارزه بامعضلات اجتماعى‏

نگاه زیرکانه و در عین حال نقادانه حضرت زهرا(س) به وضعیت پیرامونى خویش، از عمق دقت و وسواس حضرت نسبت به مسائل، معضلات و وضعیت جامعه حکایت مى‏کند و به‏خوبى نشان مى‏دهد که زنانگى تأثیرى بر حساسیت اجتماعى نمى‏تواند داشته باشد. شیوه مبارزاتى فاطمه زهرا علیهاالسلام دادن آگاهى و رشد سیاسى به زنان مهاجر و انصار بود که بدین‏ وسیله آتش مبارزه درخانواده ‏هاى مدینه وارد مى‏ شد. این مبارز سیاسى شکست ناپذیر که تمام تاب و توان خود را در دفاع از حریم ولایت و امامت قرار داده بود، به‏علت تلاش بیش از حد، ناتوان شد. به‏همین‏دلیل، پس از مدتى فاطمه زهرا علیهاالسلام به‏علت بیمارى و ضعف، در خانه بسترى شد. وقتى خبر بیمارى آن‏حضرت در مدینه پیچید، زنان مهاجر و انصار که وامدار تعلیم و تربیت فرهنگى آن‏حضرت بودند، براى عیادت وى به خانه‏ اش آمدند. وقتى از حال آن‏حضرت جویا شدند، از حال خود نگفت، بلکه در دفاع از حریم ولایت به سخن پرداخت و از سستى مردانشان سخن راند که حق را فراموش کرده‏ اند و سکوت اختیار نموده ‏اند. بازتاب سخنان دخت پیامبر به‏ تدریج در درون خانه‏ ها آتشى به پا کرد و انقلابى پرخروش را جهت داد که به حریم خانه‏ ها راه یافت و نطفه‏ اى آگاهى و شعور را بارور کرد.

این شیوه مبارزه نشان مى‏ دهد اگر در جامعه‏ اى به‏ جاى مشغول ساختن زنان به خود، کار فرهنگى و فکرى صورت گیرد و به آنان آگاهى سیاسى داده شود، آنان بهتر مى‏توانند بدون تعارف‏هاى دیپلماتیک و بازى‏هاى سیاسى وارد صحنه شوند و به دفاع بپردازند. براى نمونه حضرت زهرا(س) در نقد مردمان عصر تحریف، خطاب به زنان عیادت‏ کننده‏ اش مى‏گوید: «به خدا دنیاى شما را دوست نمى‏دارم و از مردان شما بیزارم! درون و برونشان را آزمودم و از آنچه کردند ناخشنودم! چون تیغ زنگار خورده نابرّا و خشم خدا را به خود خریدند و در آتش دوزخ جاویدند..»فراتر از نقد، اهتمام فاطمه زهرا(س) به طرح جایگزین براى وضعیت نامطلوب موجود، اوج آگاهى سیاسى اجتماعى یک زن را به نمایش مى‏ گذارد؛ آن‏جا که مى‏فرماید: «به خدا سوگند، اگر پاى در میان‏ می‏ نهادند و على را بر کارى که پیغمبر به ‏عهده او نهاد، مى‏گذاردند، ایشان را به راه راست مى‏برد و حق هر یک را به او مى‏سپرد. چنان‏که کسى زیان نبیند و هر کس میوه آنچه کشته است، بچیند. تشنگان عدالت از چشمه معدلت او سیر و زبونان در پناه صولت او دلیر مى‏ گشتند. اگر چنین مى‏ کردند درهاى رحمت از زمین و آسمان به روى آنان مى‏گشود اما نکردند و به زودى خدا به کیفر آنچه کردند آنان را عذاب خواهد فرمود.»

تنویر افکار عمومى‏

حضرت فاطمه علیهاالسلام همچون سیاست‏مدارى قهرمان در جهت فشار بر افکار عمومى مسلمانان به ‏منظور آگاه ساختن آنان از راه خطایى که پیموده‏اند، به تکلیف و رسالت الهى خویش عمل مى‏کرد و براى روشن‏ساختن افکار عمومى از انحراف مسیر امامت، چهل شبانه‏ روز دست حسن و حسین علیهماالسلام را مى‏ گرفت و سوار بر مرکبى می‏ شد و همراه با حضرت على(ع) به درِ خانه مهاجر و انصار مى‏ رفت تا آن‏ها را نسبت به غفلتى که دچار آن شده اند و انحراف موجود، بیدار سازد و غافلان و راحت‏ طلبان را هوشیار سازد. فاطمه زهرا علیهاالسلام در حقیقت، با رایزنى سیاسى خود، با یاران رسول(ص) اتمام حجت مى‏کرد و همچون دیپلماتى آگاه با حضور خویش سعى مى نمود مسیر انحراف امّت و مسیر واقعى را که امامت على(ع) است، روشن سازد و نیز حریم ولایت را بى پیرایه ارائه دهد تا در فرداى قیامت، براى صاحبان زر و زور و تزویر و عافیت‏ طلبانى که فریب خورده ‏اند، بهانه ‏اى وجود نداشته باشد.

تاکتیک گریه یا مبارزه سیاسى‏

در مرحله دیگر، فاطمه زهرا علیهاالسلام تاکتیک «گریه.»را انتخاب کرد و به‏ عنوان یک حربه سیاسى از آن بهره برد. صدیقه طاهره علیهاالسلام محل گریه خود را مرکز اجتماع مسلمانان قرار داده بود؛ بر سر قبر رسول خدا(ص)، شهداى احد و قبرستان بقیع مى‏رفت و در این اقدام، همراه کودکان خردسالش (براى تحت تأثیر قرار دادن جامعه) و در ساعات شب و روز با ذکر مرثیه ‏هایى در فقدان پدر بزرگوار خویش و انحراف امّت پس از رحلت رسول اکرم(ص) سعى مى‏کرد جامعه خفته را بیدار سازد.

عدم مذاکره با دشمنان‏

شیوه مبارزاتى دیگر فاطمه زهرا(س) در مسیر دفاع از حریم ولایت و امامت، آن «اعتصاب سخن.»با حاکمان وقت بود. صدیقه طاهره علیهاالسلام شیوه‏اى سیاسى را آغاز کرد که تداوم‏ دهنده تاکتیک‏ ها و شیوه‏ هاى مبارزاتى قبلى آن‏ حضرت بود. تمامى این شیوه ‏ها در راستاى یکدیگر معنا مى‏دهند. آن‏حضرت با اتخاذ حرکت‏هاى سیاسى خاص از قبیل گریه در مراکز شلوغ و محل عبور و مرور مسلمانان، حضور در مسجد و مراجعه به خانه‏ هاى مهاجر و انصار که تمامى آن‏ها با حضور قوى آن‏حضرت در صحنه مبارزات سیاسى همراه بودند، جامعه را از لحاظ افکار تحت‏ تأثیر قرار داد، ولى ناگهان شیوه مبارزه سیاسى خود را تغییر داد و سکوت اختیار کرد. این تاکتیک و شیوه جدید در اذهان جامعه که به حضور آن‏حضرت در صحنه عادت داشتند، سؤال ایجاد مى‏کرد و مسأله ‏برانگیز بود که چه شده است که فاطمه زهرا علیهاالسلام سکوت کرده است؟ این تغییر رویه به‏ طور طبیعى، توجه اجتماع را جلب مى‏ کرد و افکار عمومى را به تکاپو وامى داشت تا در پى یافتن علت آن باشند. فاطمه علیهاالسلام در محاجّه خود عهد کرد که دیگر با خلیفه سخن نگوید. پس از حضور خلیفه در خانه فاطمه زهرا علیهاالسلام و گفت‏وگوى کوتاه آن‏ها با حضرت فاطمه علیهاالسلام- که حضرت على(ع) در این میان پیامبر سخن مابین فاطمه علیهاالسلام و خلیفه وقت بود و گرفتن اعتراف از خلیفه وقت مبنى بر مقام شامخ حضرت فاطمه علیهاالسلام از زبان پیامبر مبنى بر این‏که رضایت فاطمه رضایت خدا و خشم او خشم خداست، فاطمه زهرا علیهاالسلام مشروعیت خلیفه را زیر سؤال برد و اذهان جامعه و افکار عمومى را در مشروعیت خلیفه وقت دچار تردید کرد. پس از این‏که آن‏ حضرت از خلیفه وقت اعتراف گرفت، قسم خورد که دیگر با او سخن نگوید و با این دیدار و سخن فاطمه زهرا علیهاالسلام، مشروعیت حاکمان وقت بیش از گذشته زیر سؤال رفت و در بسیارى از اذهان که نادانسته و تحت‏ تأثیر جوّ موجود بیعت کرده بودند، شک و تردید و پشیمانى ایجاد شد و بدین‏سان، این حربه بسیار مؤثر واقع گردید.

تدفین شیوه‏اى براى مبارزه‏

تاکتیک کوبنده دیگرى که صدیقه طاهره علیهاالسلام اتخاذ کرد و ضربه سهمگینى بر حکومت وقت وارد آورد، وصیت‏نامه سیاسى آن‏ حضرت است؛ وصیت‏ نامه ‏اى که براى بیدار ساختن افکار خفته و توجه افکار عمومى و عدم بهره ‏برداى حاکمان سیاسى وقت از مراسم سوگوارى و دفن آن‏حضرت نگاشته شد مؤید کلام آن که عده‏اى از عایشه نقل کرده‏اند فاطمه علیهاالسلام بر ابابکر غضب کرد و با او سخن نگفت و همچنان بر این حال بود تا از دنیا رفت حضرت در وصیت‏نامه سیاسى خود تأکید مى‏کند که حضرت على(ع)، ولیّ بر حق، باید به آن عمل کند؛ چنان‏که تا بدان روز هیچ سیاست‏مدارى چنین آگاهانه و مدبّرانه و با آن ظرافت‏هاى سیاسى، عمل نکرده بود، بلکه شیوه‏اى بکر و تازه بود که از سوى سیاست‏مدارى حرفه‏اى به‏خاطر دفاع از حریم ولایت و تحقیر موقعیت سیاسى خلیفه وقت اتخاذ شده بود.

از این گذشته، حضرت فاطمه علیهاالسلام وصیت کرد که احدى از کسانى‏که به او ستم کرده ‏اند در تشییع جنازه‏ اش حاضر نشوند و شبانه او را دفن کنند. در حقیقت، با این وصیت‏نامه، حربه سیاسى از دست حاکمان وقت گرفته شد. آنان مى‏ خواستند در مرگ آن‏حضرت با مرثیه‏ سرایى و اشک و ماتم و ارادت به آن‏حضرت و تأسف از رحلت او، مخالفت‏ ها و مبارزات حضرت زهرا علیهاالسلام را در دفاع از حریم ولایت تحت‏الشعاع قرار دهند و خلافت غاصبانه خود را در اذهان جامعه برحق جلوه ‏گر سازند اما دفن شبانه آن‏حضرت و نامشخص بودن مکان دفن ایشان، این سؤال را در میان امّت اسلامى ایجاد کرد که چرا دخت گرامى پیامبر و یگانه گوهر گران‏قدر او چنین وصیّتى کرده است؟

با عمل به وصیّت آن‏حضرت توسط حضرت على(ع)، اذهان جامعه دچار شک و تردید شد و تا حد زیادى مشروعیت خلیفه وقت زیر سؤال رفت و مظلومیت آن‏حضرت بیشتر نمایان گردید و این‏که چرا حضرت زهرا علیهاالسلام در مدت ۷۵ یا۹۵ روز با تمام تاب و توان، با شیوه‏هاى گوناگون تلاش کرد تا مسیر انحرافى امّت را روشن سازد که چرا امام بر حق على(ع) را تنها گذاشته‏اند و کج‏راه ه‏اى را انتخاب کرده ‏اند که خلاف حق و حقیقت است، در حالى که على(ع) بر حق است.

پس از رحلت رسول اکرم(ص) هنگامى که حضرت على(ع) در حال غسل و کفن و دفن پیامبر(ص) بود، بعضى از بازیگران سیاسى با مسموم کردن جوّ، در «سقیفه بنى ساعده.»خلافت را غصب کردند. از حضرت على(ع) سؤال شد که علت دفن حضرت فاطمه علیهاالسلام دختر پیامبر اکرم(ص) در شب چیست؟ ایشان فرمودند: «او از مردمانى (ملتى) خشمگین بود و کراهت داشت بر جنازه‏اش حاضر شوند و حرام است بر دوستان آنان و دشمنان فاطمه علیهاالسلام که بر فرزندان آن‏حضرت نماز گزارند.»و خلیفه‏ اى را بر خلاف حدیث غدیرخم و خط‏مشى پیامبر و رسالت الهى انتخاب نمودند. عده‏اى از بازیگران سیاسى براى مشروعیت بخشیدن به خلیفه وقت و مقبولیت خلافت غصب‏شده و بر حق نشان دادن آن و سرپوش گذاردن بر مسیر انحرافى، بیعت گرفتن از خلیفه ذى حق را عَلَم کردند و براى بیعت گرفتن از حضرت على(ع) به در خانه فاطمه علیهاالسلام آمدند، ولى با امتناع حضرت فاطمه علیهاالسلام در گشودن در مواجه شدند و آنان حضرت على(ع) را براى بیعت گرفتن با خلیفه وقت به مسجد بردند، حضرت فاطمه علیهاالسلام، بلافاصله دست فرزندان خردسالش حسن و حسین علیهماالسلام را گرفت و به مسجد رفت. هنوز مردم جامعه و مهاجران و انصار برخوردهاى با کرامت و بزرگوارانه پیامبر اکرم(ص) با فاطمه زهرا علیهاالسلام و سخنان پیامبر را نسبت به دخت گرامى اش از یاد نبرده بودند و احترام و تکریم خود را نسبت به فاطمه زهرا علیهاالسلام در باطن ضمیر خویش در نظر داشتند. وقتى که فاطمه زهرا علیهاالسلام به مسجد رفت و غاصبان خلافت را تهدید کرد که اکنون خدا را به یارى می‏طلبم، با تهدید او، غاصبان خلافت تا حدى جا خالى کردند و از بیعت گرفتن با حضرت على(ع) دست برداشتند و در این مبارزه، فاطمه زهرا علیهاالسلام با پیروزى به خانه برگشت.‏

مبارزه سیاسى دیگر

سخنرانى دخت گرامى پیامبراسلام با تکیه بر غصب «فدک.»توسط خلیفه وقت، به‏عنوان یک حربه سیاسى و فرصت مناسب سیاسى دیگر براى به حرکت درآوردن اذهان جامعه درجهت واکنش نسبت به غصب خلافت مسلّم حضرت على(ع) قابل تأمل است. در حقیقت، فاطمه زهرا علیهاالسلام به نام غصب حق مالکیت خویش، به اعتراض سیاسى و استیضاح حاکم وقت پرداخت و به مسجد رفت و خطبه خواند.

در این خطبه، چند فراز و نمود خاص وجود دارد. فاطمه زهرا علیهاالسلام در ابتدا، با یادآورى رسالت پیامبر و دفاع از رهبرى و امامت بر حق حضرت على(ع) و حق مالکیت خویش بر فدک از لحاظ قانون ارث در اسلام، با سازش‏کاران سیاسى اتمام حجت کرد. ایشان در فرازى از آن خطبه مى‏فرماید: «هان‏ اى مردم! بدانید من فاطمه ‏ام و پدرم محمّد (ص)، انتها و ابتداى کلامم یکى است؛ هرگز آنچه مى‏گویم غلط نبوده و آنچه انجام مى‏دهم ظلم نیست.»

نکته بارز در خطبه حضرت زهرا علیهاالسلام این است که آن‏حضرت با فصاحت و بلاغت خاصى به دفاع از مقام ولایت و امامت حضرت على(ع) مى‏پردازد. در فرازى از این خطبه مى‏فرماید: «… و چون خداوند پیامبرش را به خانه انبیا فراخواند، جایى که برگزیدگانش زندگى مى‏کنند، خارهاى نفاقتان سر برون آورد و پوشش دینتان رنگ باخت و صداى سرکرده گمراهان درآمد و پست‏ مهره‏اى ذلیل و ناشناخته ظهور کرد و نازپرورده جاهلان مفسد زمزمه سر داد. پس بر دل‏ها و زندگىتان سوار شد… و شما بر حق غضب کردید….» دفاع از حریم ولایت توسط یک زن و بذرى که او در مسجد با سخنان مستدل و منطقى خود کاشت، بعدها در بیعت مردم با حضرت على(ع) به ثمر نشست.

مبارزه با باورهاى غلط

در دوران پس از پیامبر، کنار نهادن زنان از متن تحولات جامعه از یک‏سوتمکین و پذیرش وضعیت موجود از سوى زنان از طرف دیگر که بنا به مقتضیات اجتماعى و تنگناهاى اقتصادى صورت مى‏گرفت، باعث آن گردید که زنان چونان قشر محروم و فراموش‏شده‏اى از جامعه تلقى گردند که حیات و زندگى خویش را وامدار عنایت و توجه مردان هستند. این وضعیت زمینه انزواى هرچه بیشتر زنان از متن تحولات اجتماعى را فراهم آورده بود و هر اقدامى در جهت اصلاح این روند، نوعى بدعت تلقى شده و به‏شدت با آن برخورد مى‏شد. حضور اراده‏مند دخت گرامى پیامبر در راستاى ارایه تصویر صحیح از زن مسلمان، ضرورت آمادگى براى تأثیرگذارى در عرصه عمومى را تبیین نمود. یک بهره از ماهیت ارادى شخصیت انسانى، افزایش سطح تنش فرد است. انسان‏هاى سالم، همواره نیاز مداومى به حضور در عرصه‏ های پویایی گیرى بالنده تازه‏اى دارند. از کارهاى روزمره درگذشته‏اند و در جستجوى تجربه‏هاى تازه‏اند. نگاه شخص سالم به آینده و به آرمان خویش او را به پیش مى‏راند و این نگرش (با آرمان‏هاى خاص خود) شخصیت را یگانه مى‏سازد و سبب افزایش سطح تنش او مى‏شود. پایدارى بر این حضور در عرصه هاى جهاد و درگیرى‏هاى بالنده تازه و جهت‏دار و آرمان‏هاى ناب اجتماعى، رستگارى آدمى را تضمین مى‏کند.

تلاش بانوى بزرگوار اسلام در جلوگیرى از نهادینه شدن باورهاى غلطى چون ضرورت حضور زن در خانه و اختصاص مدیریت عرصه عمومى به مردان از سوى سردمداران پس از پیامبر، نمونه‏اى از عملیات کنترل اجتماعى است. در جریان فدک، حضرت زهرا علیهاالسلام به دفاع از ارث زن در اسلام مى‏پردازد؛ دفاع از مالکیت بر حق زن. این حرکت بر خلاف راه و رسم موجود در افکار جاهلى بود که در بعضى از اذهان رسوخ داشت. اما آنچه را اسلام حق مى‏دانست براى فاطمه زهرا علیهاالسلام معیار و محک بود، نه عرف و سنّت‏هاى جاهلى. آن‏حضرت توانست با حضور در مرکز اجتماع مسلمانان و مهم‏ترین مکان معتبر سیاسى یعنى مسجد به محاجّه با خلیفه وقت بپردازد و او را به استیضاح بکشاند و با رسوایى سیاسى حاکمان وقت، تا حد زیادى مشروعیت آنان را زیر سؤال برد و رسم‏هاى جاهلیت را درهم بشکند و نشان دهد که هیچ حکومتى نمى‏تواند با نادیده انگاشتن هویت انسانى افراد، حق و مال کسى را غصب کند، حتى اگر این حق متعلّق به یک زن باشد.

فرا رسیدن شهادت صدیقه کبرى، فاطمه زهرا، پاره تن پیامبرصلى الله علیه وآله همسر امیر مؤمنان على بن أبى طالب، و مادر امامان معصوم را به تمامى شیفتگان و دوستداران خاتم پیامبران و اهل بیت پاک و مطهر آن حضرت تسلیت عرض نموده، امید آن داریم که در دنیا سعادت پیروى و زیارت این بزرگواران را داشته باشیم، و در آخرت از شفاعتشان بهره مند گردیم، آمین ربّ العالیمن.

پی نوشت : تسنیم

انتهای پیام/