این روزها جمعیت وروند رشد سنی آن در خانواده های ایرانی یکی از مهمترین مباحث اجتماعی است.به شکلی که هم سیاستمداران ایرانی وهم کارشناسان اجتماعی به طور متناوب از آن سخن می‌گویند.دیگر کمتر رسانه ای را می توان یافت که در طول یک هفته چند خبر وگفت وگو وگزارش در این باره منتشر نکند.آن چه که از دل این همه نگرانی برمی آید این است که جمعیت ایرانی در آینده ای نه چندان دور به بحران جمعیتی دچار خواهد شد.بحران جمعیتی که مسائل گسترده ای را در پی دارد.گستردگی این مسائل تا آن جا خواهد بود که می تواند جامعه ایرانی را با موج جدیدی از مهاجرت خارجی ها به کشور، برای تامین نیروی کار روبه رو کند.

حالا به نظر می رسد که باید گام به گام به بررسی مسائل وموانع در دو سطح پرداخت.اولین سطح زوجینی هستن که تمایلی به بچه دار شدن ندارند و یا تعداد بچه های آنها از یک بچه بالاتر نرفته است.اما در دومین سطح تعداد قابل توجه جوانان مجردی هستند که به علل مختلف ازدواج نمی کنند واگر مبادرت به این امر ورزند وحتی یک یا دوبچه داشته باشند جمعیت رشد  قابل توجهی خواهد کرد.

در هر دو این سطوح جامعه نیازمند راهکارهای ایجابی است که بتواند در گام اول مشوق باشد ودر گام دوم موانع را از سر راه بردارد.چرا که در یک تقسیم بندی موفق و دقیق باید قائل به این مسئله شد که در این راه هم موانعی وجود دارند که باید برداشته شود  وهم عواملی که باید ایجاد شوند.

ازدواج پر پسران با کلاغ پر سربازی!

با نگاهی به صحبتهای این روزهای جوانان بسیاری از پسران ایرانی در کنار بحث اشتغال،بحث سربازی را یک موضوع سلبی عنوان می‌کنند.پسرانی که دائما براین مسئله تاکید دارند که باید دو سال به خدمت سربازی بروند ودر این دو سال هم هیچ خانواده ای حاضر نمی شود فرزند دخترش را به همسری آنها بدهد.این در حالی است که همین چندهفته پیش  هم مرکز پژوهش های مجلس درباره نقش سربازی در تاخیر جدی ازدواج هشدارهای جدی داد وبر لزوم تغییر این شرایط تاکید ویژه ای کرد.

علی پیمانی ،جامعه شناس واستاد دانشگاه در این باره می گوید:تاثیر سربازی در تاخیر در ازدواج امری غیر قابل چشم پوشی است.همان طور که مرکز پژوهش های مجلس هم اشاره داشته بسیاری از جوانان سالها ازدواج خود را به دلیل این امر به تاخیر می اندازند.دراین باره می توان تصور کرد پسری که به دانشگاه می رود یا به دنبال حرفه ای می رود حتی اگر در میانه راه تحصیل خود ویا در کار آزادی که به آن مشغول است درآمد خوبی داشته باشد باز هم به دنبال ازدواج نمی رود. چرا که هنوز سربازی را در پیش دارد.

پیمانی،جامعه پژوه،می افزاید:در کنار این موضوع باید توجه داشت که پسران به این فکر می کنند که قرار است دوسال از کار ومحیط درآمد به دور باشند به همین دلیل به طور کلی از ازدواج دوری می کنند.ساده انگارانه است که تصور کنیم اکثریت پسران این گونه نمی اندیشند.

راهکارهایی که جواب نمی دهند!

پیمانی درادامه در پاسخ به این سوال که آیا می شود فرهنگ ازدواج همزمان با سربازی را ایجاد کرد می گوید:این تصور که خانواده های دختر راضی به این امر شوند به طور کلی غلط است.در عمل دیده ایم که اکثریت خانواده های دختران حاضر به چنین کاری نمی شوند.فراموش نکنیم که شرایط امروز جمعیتی وفرهنگی-اخلاقی ما ویژه است و نمی توانیم روی چنین طرحهای شکست خورده ای سرمایه گذار کنیم.همین امروز اگر از بسیاری از مسئولین دست اندرکار بپرسید که آیا حاضر هستید فرزند دختر خود را به عقد پسری که سربازی نرفته درآورید؟ جواب منفی خواهید شنید.این گونه صحبتها وطرحها درحد یک شعار است.باید به فکر راه حلی عملی تر وسریع تر بود.دراین راه حل عملی باید به این اندیشید که پسران را اول از ترس سربازی برهانیم.در گام دوم فکری برای ۲ سال خدمت کرد تا پسران زودتر از آن خارج شده وبه ازدواج فکر کنند.

احمد جلالی،روانشناس دراین باره خاطر نشان می سازد:پسر امروز جامعه ما دائما به این مسئله فکر می کند که بعد از سربازی باید یکی دو سال به دنبال موقعیت شغلی باشد که درآن درآمد پایداری به دست آورد.به همین علت معمولا تا سن ۲۹ ،۳۰ وحتی  سی سه وچهارسالگی، ازدواج را عقب می اندازند.حاصل این امر اولاً افزایش فساد اجتماعی در یک جامعه دینی خواهد بود.ثانیاً از لحاظ جمعیتی دیگر ما رشدی نخواهیم داشت.چرا که وقتی پسران در سن سی سالگی ازدواج می کنند اکثرا به داشن یک بچه تا آخر عمر رضایت می دهند.حتی برخی از آنها در این سنین حوصله داشتن یک بچه را هم ندارند.

صدای زنگ خطر سالهاست شنیده می شود!

حالا با توجه به صحبتهای این کارشناسان راه حل ها چیست وآیا باید به دنبال راه حلی برای برداشتن این گونه موانع بودویا به نظاره نشست؟

علی پیمانی،جامعه شناس واستاد دانشگاه بیان می کند:باید درک کنیم که این یک زنگ خطر است که هم برای افزایش مفاسد اجتماعی وهم برای روند رشد جمعیتی ایران به صدا درآمده!این زنگ خطر را باید خانواده ها ومسئولین بشنوند. نیاز به این داریم که کارگروههای اجتماعی تشکیل شود وبه فکر راهکارهای جدی وتازه برای بیرون آمدن از این فضا بود.در غیر این صورت در آینده با موج خانه‌های مجردی وتنهایی جوانان روبه رو هستیم .درست است که موضوع خدمت سربازی برای کشور مهم محسوب می شود اما باید تغییر نگرشهایی با در نظر گرفتن تمام جوانب انجام داد تا جامعه از بحرانهای جمعیتی وفرهنگی خارج شود.واقعاً نمی توانیم از جامعه‌ای که درآن سن بلوغ جنسی تا ازدواج، ۱۰ سال است انتظار یک جامعه آرمانی دینی داشت.

کاهش خدمت به شرط ازدواج،ازدواج شرطی فایده ندارد!

احمد جلالی،روانشناس وپژوهشگر درباره نقش طرحهایی درباره خدمت سربازی و واکنش متقابل جوانان در تصمیم گیریهای خود در موضوع تشکیل زندگی اشاره دارد:قرار براین نیست  که ما به دنبال مشوق های مستقیم باشیم.چرا که جوانان به طور اتوماتیک‌وار در صورت آسان تر شدن شرایط ،تغییر نگرش می دهند.جلالی همچنین می افزاید:اخیراً شنیده شده که بحثهایی همچون کاهش مدت سربازی در صورت تاهل مطرح می شود و این طرح شرطی مستقیم است.یعنی ما برای جوانان شرط می گذاریم در صورتی که چنین کاری انجام دهند مدت کمتری خدمت خواهند کرد.از لحاظ علمی این مسئله درست نیست.چرا که حتی می تواند باعث ازدواجهای سطحی شود که به هدف خاصی مانند کاهش خدمت سربازی صورت می گیرد.بهتر است این طرح به گونه ای دیگر مطرح گردد.

علی پیمانی هم درباره نوع دیگر مطرح شدن چنین طرحی براین باور است که باید مدت خدمت سربازی راکاهش داد وبه تدریج به سمت سربازی حرفه‌ای رفت.این گونه دیگر نیازی به شرط‌گذاری برای جوانان  در راستای رشد ازدواج‌ها وبه تبع آن جمعیت نیست.چرا که جوانان وقتی می بینند که مدت سربازی آنها کم شده به نوعی در تصمیم گیریهای خود در ازدواج تغییر نگرش می دهند ودر رویکردهای خود تجدید نظر می کنند.به این ترتیب خود به خود آمار ازدواج افزایش می یابد.

صحبت از سخت شدن شرایط،پسران عقب می کشند!

احمد جلالی درباره اظهار نظرهایی درباره خدمت وآینده آن هم به بعد روانی ماجرا تاکید دارد و عنوان می کند:در هفته های گذشته دائما از این صحبت شده که خدمت سربازی قرار است از ۲۱ ماه به ۲۴ ماه تغییر پیدا کند.صحبتهای دائم دراین باره بار روانی دارد.به شکلی به طور ناخودآگاه جوانان فکر می کنند که قرار است شرایط سخت تر شود.هنگامی که این تفکر در ذهن جوان شکل گیرد او تمام پروسه های زندگی مانند ازدواج را باز هم عقب تر می اندازد.

علی پیمانی،پژوهشگر اجتماعی هم دراین باره اشاره دارد که شرایط ازدواج امروز به غولی برای پسران مبدل شده وآنچه که امروز شاهد آن هستیم ترس وعقب نشینی پسران است.پیمانی عنوان می کند:به تبع همین مساله هم رشد جمعیت ایران کاهش می یابد.مسئله ای مانند خدمت سربازی،هم به این ترس به شدت دامن می زند وهمین موضوع، باز هم عقب نشینی پسران را در پی دارد.باید درک کنیم که مشکل امروز،ناشی از عقب نشینی پسرها از ازدواج وبه تبع آن فرزند آوری است.باید ریشه های این ترس را از بین برد.یکی از این راهها،اندیشیدن چاره ای برای مشکل خدمت پسران خواهد بود.

توپ در زمین مدیران است!

احمد جلالی ،پژوهشگر حوزه روانشناختی هم با نگاهی به حس ترس پسران می افزاید:خواه ناخواه امروز پسران جامعه از ازدواج وفرزند آوری ترسیده‌اند.برای از بین بردن این هراس باید راه کارهای عملی اندیشید.نباید به استرس پسرها افزود .چرا که اگر این اتفاق رخ دهد ،روز به روز آمار ازدواج وجمعیت کاهش خواهد یافت.

حالا با توجه به همه این مسائل به نظر می رسد که توپ در زمین مدیران مربوطه افتاده!چرا که مسئله ای به مانند خدمت ونقش آن در کاهش ازدواج وجمعیت غیر قابل انکار است.باید دید دراین باره که چندی پیش هم مرکز پژوهشهای مجلس صحبتهای جدی را مطرح کرد،چه تدابیری اتخاذ می شود تا پسران به سمت ازدواج زودهنگام وبه تبع آن داشتن فرزندان بیشتری گام بردارند.

سیاوش رسولی

انتهای پیام/