آنچه که اجرای طرح عظیم هدفمندی یارانه ها را برای اقتصاد کشور به یک فوریت تبدیل کرد اختلاف فاحش قیمت حامل های انرژی در داخل کشور با قیمت جهانی آن بود. به طوری که از یک سو با اتلاف شدید فرآورده های استراتژیک سوختی در داخل و از سویی دیگر به دلیل اختلاف قیمتی بالا به وفور با قاجاق بنزین و گازوییل مواجه بودیم.

فاطمه علیزاده-در چند سال اخیر روند مدیریت امور اقتصادی کشور به نحوی پیش رفته است که در برهه های زمانی مختلف به صورت دوره ای اذهان عمومی درگیر یک مسأله خاص اقتصادی می شود. یک روز بحث آزاد سازی قیمت حامل های انرژی مهم می شود، یک روز افزایش قیمت سکه و ارز اذهان را درگیر می کند. روز دیگر گرانی یکی از کالاهای اساسی و ضروری معیشت مردم بحث روز کوچه و بازار می شود. امروز هم که بحث ادامه اجرای طرح هدفمندی یارانه ها و تصمیمات دولت یازدهم به تیتر یک اخبار اقتصادی تبدیل شده است.

در واقع از زمان آغاز بکار دولت یازدهم رئیس جمهور و مسئولان اقتصادی دولت، بارها و بارها از مشکل کمبود منابع برای پرداخت یارانه نقدی خانوار و نیز نبود اعتبارات لازم برای پرداخت سهم تولید سخن گفته اند. به طوری که بنابر اظهارات ایشان تا به امروز  دولت با استقراض از بانک مرکزی، وزارت نفت و…  توانسته از عهده بار  هزینه سنگین پرداخت یارانه نقدی به مردم  برآید. بر همین مبنا تیم اقتصادی دولت چاره این مشکل را در کاهش پرداخت ها دانسته است و طرح حذف یارانه سه دهک پر درآمد جامعه را به مجلس داده است. در حال حاضر با تصویب این طرح در مجلس  حساسیت آحاد مردم به این مسأله بیش از پیش بر انگیخته شده و نگرانی ها از چگونگی اجرای این مصوبه را به وجود آورده است.

گفتنی است که با تصویب طرح مذکور بحث و اختلاف نظر بین  اندیشمندان و کارشناسان اقتصادی  در جهت سازو کار و نحوه  اجرایی شدن آن، نیز به طور جدی صورت گرفته است. به طوری که برخی معتقدند اجرایی شدن طرح دولت، ممکن نیست و می‌باید با اعمال تعدیلاتی روند پرداخت بارانه نقدی ادامه داشته باشد. چرا که تقسیم خانوارها در دهک های دهگانه به اطلاعات مالی دقیق خانوار نیاز دارد که  یا باید از طریق خود اظهاری به آن دست یافت یا  به سیستم ثبت و آماری دقیق مجهز بود. مشخص است سیستم ثبت دقیقی که بتوان به آن برای جمع آوری اطلاعات مردم تکیه کرد وجود ندارد  و بر حسب تجربه سالیان پیش در راستای خوشه بندی خانوارها به هیچ عنوان نمی توان به خود اظهاری مردم امیدوار بود. پس ایشان این سوال را مطرح می کنند که دولت با چه سازو کاری میخواهد این مصوبه را اجرا کند؟

در مقابل عده دیگر از صاحبنظران اقتصادی مصرانه تأکید می کنند که وعده آوردن پول نفت بر سر سفره های مردم به صورت پرداخت یارانه ها از ابتدا اشتباه بوده است و سریعا باید متوقف گردد. به این دلیل که اولاً در هیچ کشوری از درآمدهای نفتی برای تأمین منابع یارانه ای استفاده نمی شود و ثانیاً ایشان معتقدند که به جای اینکه انتظار دریافت یارانه نقدی را در مردم ایجاد کنیم دولتمردان موظف هستند برنامه ریزی‌ها و سیاست گذاری‌هایی داشته باشند تا در نتیجه آن مطالبه‌گری مردم به سمت خرج سرمایه های طبیعی در جهت توسعه زیرساخت های کشور همچون گسترش راه ها. پل ها و…هدایت شود .

اما در حال حاضر که پرداخت یارانه نقدی به خانوار دغدغه اصلی مسئولان تبدیل شده است و به دنبال راه حلی برای این بار هزینه سنگین برای دولت هستند این سوال مطرح می شود که آیا هدف اصلی طرح هدفمندی یارانه ها پرداخت یارانه نقدی  به مردم بوده است که امروز با گذشت حدود سه سال از اجرای طرح به دنبال راهی عادلانه برای این مهم هستیم؟

آنچه که اجرای طرح عظیم هدفمندی یارانه ها  را برای اقتصاد کشور به یک فوریت تبدیل کرد اختلاف فاحش قیمت حامل های انرژی در داخل کشور با قیمت جهانی آن بود. به طوری که از یک سو با با اتلاف شدید  فرآورده های استراتژیک سوختی در داخل  و از سویی دیگر به دلیل اختلاف قیمتی بالا به وفور با قاجاق  بنزین و گازوییل مواجه بودیم. به همین دلیل دولت بالاجبار اصلاح قیمت حامل های انرژی را در دستور کا خود قرار داد. از جهتی برای اینکه در سایه این افزایش قیمت ها  قشر آسیب پذیر با مشکل مواجه نشوند تصمیم بر آن شد که تا مدتی این اقشار، یارانه نقدی دریافت کنند. اما چون دولت آمار و اطلاعات دقیق از وضعیت مالی خانوار کشور را در اختیار نداشت و البته نتوانست آن را جمع آوری کند مجبور به پرداخت یارانه به همه ۷۵ میلیون ایرانی شد.

به وضوح مشخص می گردد که امروز هدف اصلی اجرای طرح که همان جلوگیری از اتلاف حامل های انرژی به کلی فراموش شده است. چرا که مسلما افزایش قیمت سوخت و به تبع آن دادن یارانه به مردم تنها راه حل مشکل اتلاف سوخت در کشور نیست بلکه ارکان دیگری چون مدیریت سیستم حمل و نقل شهری و بین شهری که درصد بالایی از سوخت کشور را مصرف می کند هم راه حلی بر این مسأله است که امروز به کلی مورد غفلت واقع شده و متأسفانه فقط و فقط پرداخت یارانه نقدی اولویت و دغدغه مسئولان کشور شده است.

اما در مورد طرح دولت و حذف سه دهک پردرآمد از گرفتن یارانه نقدی نیز این نکته نباید فراموش شود که مسأله کسری بودجه دولت برای پرداخت یارانه خانوار مشکلی جدید نیست و همان طور که ذکر شد از همان ابتدای اجرای طرح این سوال مطرح بود که چه کسانی باید یارانه بگیرند؟ متأسفانه در زمان دولت احمدی نژاد علی رغم پتانسیل خوبی که وجود داشت پاسخ روشنی به این سوال داده نشد و امروز دولت روحانی مجددا با این سوال مواجه شده است.

با این اوصاف زمان حاضر بهترین موقعیت است که دولت به کمک اندیشمندان و صاحبنظران اقتصادی مدل دریافت مالیاتی و اعطای یارانه سیستم اقتصادی کشور را با توجه به جهان بینی و اندیشه های اقتصاد اسلامی طراحی کند تا این معضل برای همیشه حل و رفع گردد.

فاطمه علیزاده؛ کارشناس اقتصادی

انتهای متن/